ေခြးရူးျပန္ေရာဂါနဲ႕ကာကြယ္ေဆး ။

လူမွာေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ပိုးအမ်ားစုဟာ bacteria သို႔မဟုတ္ virus ပိုးမ်ားေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။ bacteria ပိုးေတြက ျပည္တည္နာကစျပီး တကိုယ္လံုးမွာရွိတဲ့အဂၤါေတြမွာျပည္တည္တဲ့ေရာဂါေတြကိုျဖစ္ေစပါတယ္။ ဥပမာ အဆုတ္တြင္ျပည္တည္ေသာ နမိုးနီယားေရာဂါ၊ ဆီးလမ္းေၾကာင္းတြင္ျပည္တည္ျခင္းစသည္တို႔ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အခုအခါမွာ သူတို႕ကိုသတ္နိုင္တဲ့အစြမ္းထက္တဲ့ပိုးသတ္ေဆး (Antibiotics)  ေတြကို အလြယ္တကူေစ်းသက္သက္သာသာနဲ႕ရရွိပါတယ္။  virus ပိုးေတြက bacteria ပိုးေတြထက္ေသးငယ္ျပီး ၄င္းတို႕ကိုသတ္နိုင္တဲ့ေဆးေတြမေပၚေသးတာမ်ားပါတယ္။ ရွိရင္လဲ အလြန္ေစ်းၾကီးျပီးရွားပါးပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ virus ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ေရာဂါဆိုရင္ေဆးမရလို႕ေသဆံုးၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ virus ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ေရာဂါေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကိုကာကြယ္နိုင္တဲ့ vaccine ဗက္ဆင္းေတြရွိပါတယ္။ ဒီ vaccine ေတြေၾကာင့္ ယခုအခါ virus ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ေက်ာက္ၾကီးေရာဂါ၊ ပိုလီယိုေရာဂါစတာေတြကိုကာကြယ္နိုင္တဲ့အတြက္ အဲ့ဒီေရာဂါေတြမျဖစ္သေလာက္ရွားသြားပါျပီ။

ဗက္ဆင္းဆိုတာ ေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ပိုးကို တစ္နည္းတစ္ဖံု ျပဳျပင္ထားတဲ့ virus ပိုး (၀ါ) ပိုးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ပစၥည္း ေတြပါ။ ဥပမာ။ ပိုလီရိုကာကြယ္ေဆးဆိုရင္ ပိုလီရို virus ကို အားအင္ခ်ိနဲ႔ေအာင္လုပ္ ထားတာပါ။ ေခြးရူးကာကြယ္ေဆးကေတာ့ virus ပိုးအေသေတြပါ။ တစ္ခ်ိဳ႔က virus ပိုးရဲ့ အေရခြန္ (ဥပမာ။ ဘီ အသဲေရာင္virus ပိုး)ေတြပါ။ ဗက္ဆင္းကိုမ်ားေသာအားျဖင့္  တပတ္ျခားျပီး ၃ ၾကိမ္ထိုးရပါတယ္။ ၃ ၾကိမ္ျပည့္ေအာင္ထိုးျပီး ၂ ပတ္ေလာက္မွ သက္ဆိုင္ရာေရာဂါကိုကာကြယ္နိုင္တဲ့ ပဋိပစၥည္း (Antibodies) ေတြကို ခႏၶာကိုယ္က ထုတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဗက္ဆင္းကိုေရာဂါမျဖစ္ခင္၊ ေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ ပိုးေတြနဲ႕ေတြ႔ဖို႕မ်ားတဲ့သူေတြ (potential exposure) ရွိတဲ့သူေတြကိုထိုးေပးထားရပါတယ္။ ဥပမာ ေခြးရူးကာကြယ္ေဆးကို တိရိစၦာန္ဆရာ၀န္ မ်ား ၊ အိမ္တြင္ေခြးေမြးထားသူမ်ား၊ ေခြးေလေခြးလြင့္ေပၚေသာ ရပ္ကြက္ မွာေန ထိုင္သူေတြကိုထိုးထားဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။

 ေခြးရူးျပန္ေရာဂါဟာ ေဆးမရွိေသးတဲ့ virus ပိုးေၾကာင့္ျဖစ္ျပီး ဥေဏွာက္ကိုေရာင္ေစတာမို႕ ရာဂါျဖစ္ျပီးဆိုရင္ေတာ့ မလြယ္ေတာ့ပါဘူး။ ယေန႔အထိ ကမာၻေပၚမွာ ေခြးရူးျပန္ေရာဂါ ျဖစ္ၿပီး ရွင္တဲ့လူ ၆ ေယာက္သာ မွတ္တမ္းတင္ထားပါတယ္။ အဲ့ဒါကလဲ အေမရိကန္ျပည္မွာ ေနာက္ဆံုးစမ္းသပ္ကုသနည္းနဲ႔ လူနာရဲ့ ေရာင္ေနတဲ့ဥေဏွာက္ကို တမင္ကိုမာ (Artificial coma) ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ထားျခင္းျဖင့္ ဥေဏွာက္ရဲ့ လုပ္ငန္းမ်ားကို ေခတၱရပ္ဆိုင္းေစၿပီး ေခြးရူးျပန္ ပိုးမ်ား ေသဆံုးၿပီးမွ ကိုမာ (coma ) က ထေစျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

အာရွတစ္ခြင္မွာ တစ္နစ္ကို ေခြးရူးျပန္ေရာဂါေၾကာင့္ လူ သံုးေသာင္းေက်ာ္ အသက္ ဆံုးရံႈးရပါတယ္။ အမ်ားဆံုးကေတာ့ ေခြးေလ ေခြးလြင့္မ်ားေၾကာင့္ ပါ။ တိုးတက္တဲ့နိုင္ငံေတြမွာေတာ့ ေခြးေလ ေခြးလြင့္မ်ားမရွိဘဲ ၊အိမ္ေမြးတိစၧာန္ ေတြကို ေခြးရူးျပန္ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆး ေတြ ထိုးထားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္သူတို႕ နိုင္ငံ ေတြမွာ ေခြးရူးျပန္ေရာဂါ မျဖစ္သေလာက္ ရွားသြားပါၿပီ။

ေရွးက ေခြးရူးျပန္ကာကြယ္ေဆးေတြက ႏွစ္ပတ္တိတိ  ခ်က္ပတ္လည္မွာ ထိုးရၿပီး အလြန္ နာတဲ့အတြက္ ေဆးထိုးတာ ၁၀ လံုး ေလာက္ဆိုရင္လူနာဟာဗိုလ္အနာ သက္သာေအာင္ ခါးကုန္းၿပီး သြားေလ့ရွိပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး အဲ့ဒီကာကြယ္ေဆးက  တိရစၧာန္ေတြရဲ့ ဥေဏွာက္ထဲမွာ ေမြးထားတဲ့ virus ပိုးေတြကထုတ္တာမို႔ တိရစၧာန္ေတြရဲ့ ဥေဏွာက္နဲ႔မတဲ့ ထဲ့ဥေဏွာက္ ေရာင္ေရာဂါ ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။

ေခတ္ေပၚ ေခြးရူးကာကြယ္ေဆးေတြက ေရွးက ကာကြယ္ေဆးေတြလို မနာေတာ့ ပါဘူး။ အမ်ားႀကီးလည္း ထိုးစရာ မလိုပါဘူး။ ဥေဏွာက္ေရာင္ေရာဂါလဲမျဖစ္ေတာ့ပါဘူး။ လက္ေမာင္းမွာအျခားကာကြယ္ေဆးေတြလိုထိုးရျပီး။ ပထမ နဲ႕ ဒုတိယကို တစ္ပတ္ျခား ထိုးျပီး တတိယအၾကိမ္ကိုေတာ့ ပထမအၾကိမ္ရဲ့ ၃ ပတ္မွ ၄ ပတ္အၾကာမွာထိုးရပါတယ္။

က်မတို႕ျမန္မာနိုင္ငံမွာ ေခြးရူးကိုက္ခံရတယ္ဆိုမွ ေခြးရူးကာကြယ္ေဆးထိုးၾကပါတယ္။ တကယ္က ေခြးရူးမကိုက္ခံရခင္ အနည္းဆံုးနစ္လေလာက္ကၾကိုထိုးထားမွ အခ်ိန္မီေရာဂါကာကြယ္နိုင္မွာပါ။

ေခြးရူးျပန္ေရာဂါ (Virus) ပိုးေတြက ေရာဂါသည္ လူ (၀ါ) တိရစၧာန္ရဲ့ တံေတြး ထဲမွာ ရွိၿပီး ကိုက္လိုက္တဲ့အခါ အနာကေန ပိုး၀င္သြားပါတယ္။ အကိုက္ မခံရေပမဲ့ တံေတြးနဲ႔ထိတဲ့ အေရျပား ေပါက္ေနမယ္ဆိုရင္ ပိုးေတြ ၀င္နိုင္ပါတယ္။ (Virus) ပိုးေတြက အလြန္ေသးငယ္တာေၾကာင့္ သာမန္မ်က္စိနဲ႔ မျမင္နိုင္တဲ့ အေရျပား အေပါက္မ်ားက ၀င္နိုင္ပါတယ္။

အေရျပားကို ေက်ာ္္ၿပီးတဲ့ေနာက္ ပိုးမ်ားဟာ (Nerve) နပ္ေၾကာေတြ ကတဆင့္ ဥေဏွာက္ကို ေရာက္ပါ တယ္။ ဥေဏွာက္မွာ ပိုးေတြ ပြါးတာေၾကာင့္ ဥေဏွာက္ေရာင္လာပါ တယ္။ ေရာဂါစတင္ျဖစ္ပြါးခ်ိန္ (၀ါ) ေရာဂါလကၡဏာမ်ား စတင္ ေပၚေပါက္ခ်ိန္ဟာ ပိုးေတြ ဥေဏွာက္ကို ေရာက္ဖို႔ သြားရတဲ့ အကြာအေ၀း ေပၚမွာမူ တည္ပါတယ္။ ဥပမာ။ ေျခေထာက္မွာ အကိုက္ခံရတဲ့သူဟာ လက္မွာ အကိုက္ခံရတဲ့သူထက္ ေနာက္က်ၿပီးမွ ေရာဂါျဖစ္ပါတယ္။ ထိုနည္းတူ ခေလးထက္ လူႀကီးမ်ားမွာ ေရာဂါေနာက္က် ၿပီးျဖစ္ပါတယ္။
ေခြးရူးျပန္ေရာဂါဟာ ေသြးေႏြးသတၱ၀ါတိုင္းမွာ ျဖစ္နိုင္တာမို႔ ေခြးမွသာမဟုတ္ ေၾကာင္ ကိုက္ျခင္း၊ လူကိုက္ျခင္း၊ ယုန္ကိုက္ျခင္း တို႔ေၾကာင့္လည္း ကူးနိုင္ပါတယ္။ ၾကြက္မ်ား မွာေတာ့ ေခြးရူးျပန္ေရာဂါ မျဖစ္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ၾကြက္ကိုက္ျခင္းေၾကာင့္ ေခြးရူးျပန္ေရာဂါ မျဖစ္ပါဘူး။ အခ်ိဳ႔ေသာ ေခြးနဲ႔ အထူး သျဖင့္ လင္းနို႔မ်ားဟာ ေရာဂါမျဖစ္ပဲ ပိုးသယ္ေဆာင္နိုင္ (carrier) ပါ တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေခြးေကာင္း အကိုက္ခံရေပမဲ့ ေခြးရူးျပန္ေရာဂါျဖစ္နိုင္ပါတယ္။

အိမ္မွာေမြးထားတဲ့ေခြးက ကိုက္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေရာဂါျဖစ္ဖို႔ မ်ားပါတယ္ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ ေရာဂါျဖစ္ စမွာ ေခြးရဲ့စိတ္ေတြ ေျပာင္းလဲ တာေၾကာင့္ သခင္ ကို ျပန္ကိုက္တာပါ။

လြန္ခဲ့တဲ့ ၃၅ ႏွစ္က သူေဌးမႀကီးတစ္ေယာက္ အိမ္မွာေမြးထားတဲ့ ေခြးက သူမရဲ့ ၂ ႏွစ္အရြယ္ေျမးမကို လက္မွာကိုက္ လိုက္ပါတယ္။ ကာကြယ္တဲ့ ပဋိပစၥည္းေတြ ယိုးဒယားကမွာ ျပီး ထိုးဖို႔ မမွီ လိုက္ခင္မွာပဲ ခေလး ေသဆံုး သြားပါတယ္။

မ်ားေသာအားျဖင့္ ေခြးကိုက္ခံရၿပီး  ၂-၁၂ ပတ္ အတြင္း ေရာဂါလကၡဏာမ်ား ေပၚပါ တယ္။၂-၅ နွစ္ အထိၾကာတဲ့ သူလည္း ရွိတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္အခ်ိဳ႔လူနာမ်ားေခြးကိုက္ခံခဲ့ ရတာကို မမွတ္မိေတာ့ပါဘူး။
ေရာဂါလကၡဏာမ်ားေပၚၿပီး ၂ ပတ္ အတြင္းလူနာေသဆံုးပါတယ္။ ထူးျခားတဲ့ ေရာဂါ လကၡဏာေတြ ကေတာ့၊ သားရည္ တစ္ျမားျမား ျဖစ္ျခင္း၊ ေရအလြန္ဆာ ေသာ္လည္း ေရျမင္ တာနဲ႔ ေၾကာက္လန္႔ၿပီး တစ္ကိုယ္လံုး အေၾကာတတ္ပါတယ္။ လူနာဟာ ေသဆံုးသည္ အထိ သတိရွိေနၿပီး ေရာဂါရဲ့ဒဏ္ကို အျပင္းအထန္ ခံစားရရွာပါတယ္။

ေတာင္ႀကီးေဆးရံုမွာ တာ၀န္က်ေနတံုး ေခြးရူး အကိုက္ခံရတဲ့ သားအမိႏွစ္ေယာက္ ေရာက္လာပါတယ္။ တျခားသူမ်ားကို ကူးစက္မည့္ အႏၲရာယ္ေၾကာင့္ သားအမိႏွစ္ေယာက္ လံုးကို တိရစၧာန္ေတြေလွာင္သလို ေလွာင္ထားရပါတယ္။ေရာဂါေၾကာင့္ လူနာ ႏွစ္ေယာက္လံုး အၿငိမ္ မေနနိုင္ပဲ ေလွာင္ရံုရဲ့ တိုင္ေတြကို ကိုက္ ေနၾကပါတယ္။ေရဆာတယ္လို႔ ေျပာေပမဲ့ ေရေပးတဲ့အခါ မေသာက္နိုင္ပဲ ပိုပိုၿပီး တက္ၾက ပါတယ္။ ပါးစပ္ေတြကလည္း သားရည္ေတြ ယိုစီးေနၾကပါတယ္။ တကယ့္ ေခြးရူးေတြလို ပါပဲ။ အခုႏွစ္ ၄၀ ေက်ာ္ခဲ့ေပမဲ့။ က်မ မ်က္စိ ထဲမွာ ယခုတိုင္ ျမင္ေယာင္ ေနဆဲပါ။

သားအမိ ႏွစ္ေယာက္ကို အတက္ သက္သာ ေအာင္ ၿငိမ္ေဆးထိုးေပး ထားပါတယ္။ ျပင္းတဲ့ အိပ္ေဆးတို႔၊ အေၾကာေပ်ာ့ ေဆးေတြလည္း ထိုးလို႔မရ ပါ ဘူး။ ေရာဂါေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ အသက္ရူက်ပ္တဲ့ အေျခအေနကို ပို ဆိုးေစမွာမို႔ ပါ။

ကာကြယ္ကုသနည္း။
၁။ေခြးကိုက္ခံရေသာေနရာကို ေရ ဆပ္ျပာတို႔ျဖင့္ ၁၀-၁၅ မိနစ္ခန္႔ စင္ေအာင္ ေဆးရပါမယ္။ ပိုးေတြ ကိုယ္ထဲအမ်ားႀကီး မ၀င္ေအာင္လို႔ပါ။
၂။ အနာကို အိုင္အိုဒင္းေဆးရည္နဲ႔ သုပ္လိမ္းေပးပါ။ အိုင္အိုဒင္းေဆးက ပိုးသတ္ နိုင္ပါတယ္။
၃။လူနာကို တိတ္ဆိတ္ေသာ အေမွာင္ခန္းထဲမွာ ထားရပါမယ္။ အသံနဲ႔ အလင္းေရာင္မ်ားက လူနာကို တက္ေစပါတယ္။ (ရန္ကုန္ေဆးရံုႀကီး ေျမေအာက္ခန္းမွာ ေခြးရူးျပန္ ေရာဂါသည္ မ်ားထားပါတယ္)။
၄။ကာကြယ္ျခင္းသည္ ကုသျခင္းထက္ ေကာင္းတယ္ ဆိုတာ ေခြးရူးျပန္ေရာဂါ အတြက္အလြန္ မွန္ပါတယ္။ ကာကြယ္ေဆးကသာ ေရာဂါကို ကာကြယ္နိုင္ၿပီး၊ ကုသေဆးကေတာ့ မရွိ ပါဘူး။ ကာကြယ္ေဆးကို ၃ႀကိမ္ ျပည့္ေအာင္ ထိုးထားရင္ ၅ ႏွစ္ခံပါတယ္။ ၅ ႏွစ္ေက်ာ္ၿပီးမွ ေခြးကိုက္ ခံရရင္လည္း ကာကြယ္ေဆးထိုးထား သူက ကာကြယ္ေဆးလံုး၀ မထိုးဖူးသူထက္ ေရာဂါ ကာ ကြယ္နိုင္တဲ့ ပဋိပစၥည္းတြ ျမန္ျမန္နဲ႔မ်ားမ်ား ထုတ္နိုင္လို႔ လူနာကို အသက္ ခ်မ္းသာရာ ရေစနိုင္ပါတယ္။
၅။ကာကြယ္ေဆး မထိုးထားတဲ့သူ ေခြးရူးကိုက္ခံရၿပီး ေရာဂါလကၡဏာေတြေပၚေနၿပီ ဆိုရင္ ေတာ့ လူနာ့ကို ဗက္ဆင္းထိုးျခင္းျဖင့္ အခ်ိန္မီမကယ္နိုင္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ တစ္ျခား လူ (၀ါ) တိရစၦာန္ (၀ါ) သိပၸံနည္း ျဖင့္ ထုတ္လုပ္ထားတဲ့ ပဋိပစၥည္းေတြကို ထိုးေပးရပါ တယ္။ အဲ့ဒီ ပဋိပစၥည္းေတြက နိုင္ငံျခားက မွာရတာမို႔ ခ်က္ခ်င္း မရပါဘူး။ ေဒါလာႏွစ္ ေထာင္ခန္႔ ကုန္က်ပါတယ္။
၆။ေခြးရူးျပန္ ကာကြယ္ေဆးထိုးျခင္း။ ေခြးရူးျပန္ကာကြယ္တဲ့ပဋိပစၥည္းေတြက ျမန္ျမန္ အလုပ္လုပ္ ေသာ္လည္း ျမန္ျမန္ ပ်က္စီးကုန္တဲ့အတြက္ သဘာ၀ လူနာကိုယ္မွ ပဋိပစၥည္းေတြ ထြက္လာၿပီး ေရာဂါကို ဆက္လက္ ေပ်ာက္ကင္းနိုင္ေအာင္ ထိုးရတာပါ။ ေခြးရူးျပန္ ကာကြယ္ေဆးထိုးထားတဲ့သူဆိုရင္ အကိုက္ခံရျပီးတစ္ပတ္အတြင္း ကာကြယ္ေဆးတပ္ထိုးျခင္းျဖင့္ ရွိျပီးသား ပဋိပစၥည္းေတြကိုပိုမို ထုတ္ေစပါတယ္။
၇။Valium ကဲ့သိုၿငိမ္ေဆး အေပ်ာ့မ်ား ေပးထား ရပါတယ္။
၈။လူနာ လိုအပ္ေသာ ေရနဲ႔ သၾကားဓါတ္မ်ား၊ ဆားမ်ား၊အာဟာရဓါတ္မ်ားကို ေဆးပုလင္းႀကီး (drip) မ်ားနဲ႔ သြင္းေပးထား ရပါတယ္။
၉။ အသက္ရူရန္ ခက္ခဲ ေနသူမ်ားအား ေအာက္ဆီဂ်င္ေပးျခင္း၊ အသက္ရူစက္တပ္ျခင္း။
၁၀။ တိုးတက္ေသာနိုင္ငံမ်ားတြင္ (Artificial coma) တမင္ကိုမာ ျပဳလုပ္ထားျခင္း။
၁၁။ ကိုက္ေသာေခြးကို အနည္းဆံုး ႏွစ္ပတ္ ေစာင့္ၾကည့္ရပါမယ္။ ႏွစ္ပတ္အတြင္း ေခြးရူး သြားတယ္ ဆိုရင္ ေခြးကိုက္စဥ္က ေရာဂါပိုးေတြ ပါဖို႔ မ်ားပါတယ္။ မရူးဘူးဆိုရင္ေတာ့ ပိုးမပါဖို႔ မ်ားပါတယ္။ အေကာင္းဆံုး ကေတာ့ အကိုက္ခံရတဲ့လူနာရဲ့ေသြးမွာ ပိုး ရွိမရွိ စစ္ေဆး တာ အေသခ်ာဆံုးပါပဲ။
PS
သတိထားဖို႕က ဗက္ဆင္းေတြရဲ့အာနိသင္ရွိေနဖို႕ ဗက္ဆင္းေတြကို ေတာက္ေလ်ာက္ + 4 C  မွာထားရပါတယ္။ အျပင္အပူခ်ိန္မွာထားရင္ ဗက္ဆင္းေတြရဲ့အာနိသင္ေတြေပ်ာက္ပ်က္ကုန္ပါတယ္။