အသက္ကယ္မဲ့ က်န္းမာေရးဗဟုသုတ။

A,B, C, D ဆိုတာ အဂၤလိပ္အကၡရာပါ။ ေသြးအမ်ိဳး အစားက A,B,O ပါ။ လူအမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိသလို၊ ေသြးလဲ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အသက္ေသတဲ့အထိ ဒုကၡေပးနိုင္တဲ့ ေသြးမ်ိဳးက A,B,O system လို႔ေခၚတဲ့ A,B,O ေသြးမ်ိဳးအုပ္စုျဖစ္ပါတယ္။ အဲ့ဒီေသြးမ်ိဳးအုပ္စုမွာ ေသြး (၄) မ်ိဳးရွိပါတယ္။ A,B,O ႏွင့္ AB တို႔ပါ။ လူတစ္ေယာက္ဟာ A (၀ါ)၊ B (၀ါ)၊ O (၀ါ)၊ AB တစ္မ်ိဳး မ်ိဳးျဖစ္နိုင္ပါတယ္။ လူတစ္ေယာက္ဟာ ေမြးတဲ့ အခ်ိန္ကစၿပီး ေသဆံုးခ်ိန္ အထိ ေသြးမ်ိဳးတစ္ မ်ိဳးပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဘယ္ေတာ့မွ မေျပာင္းပါဘူး။ ေသြးမ်ိဳးေျပာင္း တယ္ဆိုရင္ စစ္တဲ့အခ်ိန္မွာ မွား တာျဖစ္ရင္ျဖစ္၊ ဒါမွမဟုတ္ မွတ္တာ မွားတာျဖစ္ပါမယ္။

     ေသြးအမ်ိဳးအစား အေၾကာင္းနဲ႔ ကင္ဆာေရာဂါ အပါအ၀င္ ေရာဂါ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို နားလည္ ေစဖို႔ အန္တီဂ်င္ (Ag-Antigen)နဲ႔ အင္တီေဘာ္ဒီ  (Ab-Antibody) အေၾကာင္း သိဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ Ag ဆိုတာ သူ႔ကို သတ္နိုင္တဲ့ Ab ေတြ ထြက္ေအာင္လုပ္နိုင္တဲ့ ပစၥည္း ကိုေခၚပါတယ္။ မ်ားေသာ အားျဖင့္ Ag ေတြဟာ ပရိုတင္းဓါတ္ (Protein) ေတြျဖစ္ၿပီး၊ အခ်ိဳ႔က ကဆီဓါတ္ (Carbohydrate)  မ်ားျဖစ္ပါတယ္။ တစ္နည္း အားျဖင့္ Ag ကို  “ကိုယ့္ျပန္သတ္မဲ့ အဇာတသတ္ကိုေမြးခဲ့တဲ့ဗိမိၺသာရမင္း”  လို႔ေျပာရ မယ္ထင္ ပါတယ္။

       Ab ေတြ ကေတာ့ အထူးေလ့က်င့္ထားတဲ့ လက္ေျဖာင့္တပ္သားေတြလိုပါပဲသူတို႔ နဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ Ag ေတြ ကိုရွာေဖြၿပီး သုတ္သင္ဖ်က္ဆီးပါတယ္။

ေသြးဥနီေတြ ေပၚမွာ ရွိတဲ့ ေအဘီအို ဆိုင္ရာ အန္တီဂ်င္ (ABO Antigen system) စစ္စတန္ကလြဲရင္ Ab ေတြဟာ ကိုယ္ခႏၶာထဲမွာ အလိုအေလွ်ာက္ မရွိပါဘူး။ ကိုယ္ ခႏၶာမွာ မရွိတဲ့ Ag ေတြ (၀ါ) တစ္စိမ္း အန္တီဂ်င္ေတြ ကိုယ္ထဲ ၀င္လာတဲ့ အခါ (၀ါ) တခါတရံကိုယ္နဲ႔ မၾကာခဏထိေတြ႔ မိတဲ့ အခါမွာ ခႏၶာကိုယ္ရဲ့ ခုခံကာကြယ္တဲ့ စစ္စတန္ (Immune system) က ကိုယ္ခႏၶာကို က်ဴးေက်ာ္ ၀င္ ေရာက္လာတဲ့ရန္သူေတြကိုဖယ္ရွားဖို႔ ထုတ္လုပ္ တာပါ။

ေသြးအမ်ိဳးအစား ဆိုတာ ေသြးဥနီေပၚမွာ ရွိတဲ့ ေသြးဥနီ Ag အမ်ိဳးအစား ေတြ ကို ေျပာတာပါ။ ေသြးဥနီ Ag အမ်ိဳးေပါင္း မ်ားစြာရွိပါတယ္။ အေရးႀကီးတဲ့ ေသြးဥနီ Ag ကေတာ့ ေအ၊ဘီ၊အို အန္တီဂ်င္ အဖြဲ႔ ပါပဲ။

ေသြးအမ်ိဳးအစားေအ (A) ဆိုတာ ေသြးဥနီအေပၚမွာ ေအအန္တီဂ်င္ (A Antigen) ရွိေနတာပါ၊ ေသြးအမ်ိဳးအစားဘီ (B) ဆိုရင္ ေသြးဥနီအေပၚမွာ ဘီအန္တီဂ်င္ (B Antigen) ရွိေနပါတယ္၊ ေသြးအမ်ိဳးအစား ေအဘီ (AB) မွာ ေသြးဥနီအေပၚမွာ ေအအန္တီဂ်င္ေရာ ဘီ အန္တီဂ်င္ေရာ ႏွစ္မ်ိဳးလံုး ရွိပါတယ္၊ ေသြးအမ်ိဳးအစားအို (O) ဆိုတာ ကေတာ့ ေသြးဥနီ ေပၚ မွာ ေအအန္တီဂ်င္ေရာ ဘီအန္တီဂ်င္ ေရာ မရွိတာပါ။ တကယ္က ဇီအိုအန္တီဂ်င္ (Zero Antigen) လို႔ေျပာ ရပါမယ္။

လူတစ္ေယာက္ရဲ့ ေသြးထဲမွာ ေသြးဥနီေပၚမွာရွိတဲ့ ေအ၊ဘီ အန္တီဂ်င္ (AB Antigen) ေတြသာမကပဲ ေသြးမသြင္းဘူးေပမဲ့ သူ႔ရဲ့ေသြးရည္ၾကည္ထဲမွာ သူ႔မွာမရွိတဲ့ ေသြးဥနီ Ag ေတြကိုသတ္နိုင္တဲ့ ေအ၊ဘီ အန္တီေဘာ္ဒီ (AB Antibodies) ေတြ အလိုအေလ်ာက္ ရွိ ေနပါတယ္။ ငယ္ရြယ္စဥ္ကစား ေသာက္ခဲ့တဲ့အစား အစာေတြေၾကာင့္လို႔ယူဆၾကပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ေအေသြးမ်ိဳး ရွိတဲ့သူမွာ သူ႔ေသြးဥနီေတြမွာ A-Ag ရွိၿပီး၊ ေသြးရည္ ၾကည္ထဲ မွာေတာ့ အန္တီေဘာ္ဒီ ဘီ (Anti-B antibodies) ေတြရွိေနပါတယ္။ ထိုနည္းအတူ ဘီေသြးမ်ိဳး ရွိတဲ့ သူမွာေသြးဥနီ ေပၚက B-Ag နဲ႔ ေသြးရည္ၾကည္ထဲက အန္တီေဘာ္ဒီ ေအ (Anti-A antibodies) ေတြရွိေနပါတယ္။ ေအဘီေသြးမ်ိဳး ရွိတဲ့သူမွာ A နဲ႔B  အန္တီဂ်င္ ႏွစ္မ်ိဳးလံုး ေသြး ဥနီေပၚမွာရွိၿပီး၊သူ႔ေသြးရည္ၾကည္ မွာေတာ့ အန္တီေဘာ္ဒီ တစ္မ်ိဳးမွမရွိပါဘူး။ အိုေသြးမ်ိဳး ရွိတဲ့ သူရဲ့ေသြးဥနီေပၚမွာ ဘာအန္တီဂ်င္ မွမရွိပါ ဘူး။ ဒါေပမဲ့သူ႔ ေသြးရည္ၾကည္ထဲ မွာေတာ့ အန္တီ ေဘာ္ဒီ ေအေရာ ဘီေရာ ရွိပါတယ္။ (ပံုစံဇယား ၁ နဲ႔ ၂ကိုၾကည့္ပါ)။

ဇယား (၁) ေသြးဥနီေပၚရွိ အန္တီဂ်င္မ်ား။

	A antigen	B antigen
ေသြးအမ်ိဳးအစား
A	(+)	(-)
B	(-)	(+)
AB	(+)	(+)
O	(-)	(-)

ဇယား (၂) ေသြးရည္ၾကည္ထဲရွိ အန္တီေဘာ္ဒီမ်ား။

	Anti A antibodies	Anti B antibodies
ေသြးအမ်ိဳးအစား
A	(-)	(+)
B	(+)	(-)
AB	(-)	(-)
O	(+)	(+)

ဇယား (၃) ABO & Rh ေသြးသြင္းျခင္း

ေသြးလွဴရွင္၏ေသြးအမ်ိဳးအစား

                                      A(+)   B(+)   AB(+) O(+)  A(-)   B(-)    AB(-)  O(-)

လူနာ၏ေသြးအမ်ိဳးအစား

1.       A(+)                      ok      x        x        ok        ok    x        x        ok     

2.       B(+)                       x        ok      x        ok        x      ok      x        ok     

3.       AB(+)                    ok      ok      ok      ok        ok    ok      ok      ok     

4.       O(+)                      x        x        x        ok        x      x        x        ok     

5.       A(-)                       x        x        x        x        ok     x        x        ok     

6.       B(-)                       x        x        x        x          x      ok      x        ok     

7.       AB(-)                     x        x        x        x        ok     ok      ok      ok     

8.       O(-)                       x        x        x        x        x       x        x        ok     

ေသြးသြင္းတဲ့အခါေသြးဥနီေတြအမ်ားႀကီးကိုယ္ထဲကိုေရာက္ပါတယ္။ေသြးတစ္စက္မွာေသြးဥနီသန္းေပါင္းမ်ား စြာပါ ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ေသြးဥနီေတြေပၚ မွာရွိတဲ့ အန္တီဂ်င္ေတြလဲ အမ်ားႀကီး ကိုယ္ထဲကိုေရာက္ပါ တယ္။ ေသြးရည္ၾကည္ထဲမွာရွိတဲ့ အန္တီေဘာ္ဒီေတြက ေသြးဥနီေတြနဲ႔ စာရင္အန္တီဂ်င္ဓါတ္ အမ်ားႀကီး နည္း ပါတယ္။ဒါေၾကာင့္ေသြးသြင္းတဲ့အခါမွာ ေသြးလွဴရွင္ရဲ့ အန္တီေဘာ္ဒီထက္ေသြးဥနီအန္တီဂ်င္က ပိုအေရးႀကီးတာေၾကာင့္ ေသြးလွဴရွင္ရဲ့ေသြး အမ်ိဳး အစားကိုဦးစားေပးစဥ္းစာရပါတယ္။

   လူနာတြင္အလိုအေလွ်ာက္ ရွိေနတဲ့ Ab က ေသြးအမ်ိဳးအစား မတူတဲ့ သြင္းလိုက္တဲ့ ေသြးဥနီ ေတြကို ဖ်က္ဆီး တာကို (Incompatible blood transfusion) မတဲ့ ေသာ ေသြးသြင္း ျခင္းလို႔ေခၚပါတယ္။ ေသဆံုး ပ်က္စီးသြားတဲ့ ေသြးဥနီေတြ ထဲက ထြက္လာတဲ့ အဆိပ္ အေတာက္ေတြ ေၾကာင့္ ေသြးသြင္းခံရတဲ့သူ ဟာ ခ်မ္းတုန္ျခင္း၊ ဖ်ားျခင္းနဲ႔ ေသဆံုး သည္ အထိျဖစ္နိုင္ပါတယ္။ အဲ့ဒါကို မတဲ့ေသာေသြးသြင္းျခင္း ေၾကာင့္ျဖစ္ ေသာ ရီအက္ရွင္ (Incompatible transfusion reaction)  လို႔ေခၚပါတယ္။ ဥပမာ။ေအအမ်ိဳးအစားရွိတဲ့ လူ နာ ကို ဘီေသြးသြင္း မယ္ဆိုရင္ လူနာရဲ့ေသြးထဲမွာ ဘီအန္တီဂ်င္ပါတဲ့ေသြးဥနီကို သတ္ နိုင္တဲ့ ဘီ အန္တီေဘာဒီေတြက သြင္းလိုက္တဲ့ ေသြးဥနီေတြ ကို ဖ်က္စီးျပစ္ပါတယ္။ ဘီအမ်ိဳးအစား ရွိတဲ့လူနာနဲ႔ ေအ ေသြးလွဴရွင္လည္း ဒီလိုပါပဲ။

ေအဘီလူနာ က်ေတာ့သူ႔မွာ အန္တီေဘာ္ဒီ ႏွစ္မ်ိုဳးလံုး မရွိတာမို႔ သူ႔ကို ေအ၊ဘီ၊ေအဘီ၊အို ေသြးေလးမ်ိဳးလံုး သြင္းနိုင္ပါ တယ္။ ဒါေၾကာင့္ သူ႔ကို အူနီဘာဆဲ လက္ခံသူ (Universal recipient) တစ္နည္း လွဴသမွ် အကုန္စားတဲ့ စူစကာပုဏၰား လို႔ ေျပာရ မယ္ထင္ပါတယ္။ အိုအမ်ိဳးအစား လူနာမွာေတာ့ ေအနဲ႔ဘီ အန္တီ ေဘာ္ဒီ ႏွစ္မ်ိဳးလံုးရွိတာ ေၾကာင့္ ေအအန္တီဂ်င္ နဲ႔ ဘီအန္တီဂ်င္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳး ရွိတဲ့ ေအ၊ဘီ၊ ေအဘီ ေသြး သံုးမ်ိဳးလံုး သြင္းလို႔မရပဲ။ အန္တီဂ်င္လံုး၀ မရွိတဲ့ အိုေသြးတစ္မ်ိဳးပဲ လက္ခံနိုင္ ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ သူ႔ေသြးဥနီ မွာ ဘာအန္တီဂ်င္မွ မရွိတာေၾကာင့္ ေအ၊ဘီ၊ေအဘီ၊အို၊ အမ်ိဳး အစားအားလံုးကို ေပးနိုင္တာမို႔ (Universal donor) ေသြးေ၀ႆႏၲရာ လို႔ ေျပာရပါမယ္။

ဒီအန္တီဂ်င္ေတြ အေၾကာင္း မသိခင္က ေသြးသြင္း ကုသၾကတဲ့ အခါ တစ္ခါတရံ ကံေကာင္း ေထာက္မစြာ အမ်ဳိးအစားတူတာ (၀ါ) တဲ့ေသာေသြး (Compatible) သြင္းမိလို႔ ေအာင္ျမင္ၿပီး၊ တစ္ခါတရံ ေသြးအမ်ိဳးမတူ (၀ါ) မတဲ့ ေသာေသြး (Incompatible) သြင္းမိလို႔ လူနာေတြ ေသဆံုး ခဲ့ၾကရပါတယ္။

ေနာက္အေရးႀကီးတဲ့ ေသြးအမ်ိဳးအစားတစ္ခု ကေတာ့ အာအိပ္ (Rh system) ပါ။ Rh  အန္တီဂ်င္ေတြ ေသြးဥနီေပၚမွာရွိရင္ Rh (+) လို႔ေခၚၿပီး၊မရွိတဲ့သူကို Rh (-) လို႔ ေခၚပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ Rh (-) ေသြးရွိ သူက  ၁% ထက္နည္း ပါတယ္။Anti-Rh ေတြကလည္း သဘာ၀ အေလွ်ာက္ရွိ မေနပါဘူး။ဒါေၾကာင့္ ေသြးသြင္းတဲ့ေနရာမွာ သိပ္ဒုကၡမေပးပါဘူး။

အေရးႀကီးတဲ့ က်န္းမာေရးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ သိသင့္တဲ့ အေၾကာင္းကေတာ့။Rh (-) အမ်ိဳးသမီး ဟာ Rh (+) အမ်ိဳးသားနဲ႔ အိမ္ေထာင္က်ရင္ (Rh +) ခေလးေတြ ေမြးပါတယ္။ Rh (-) အမ်ိဳး သမီးကို ကိုယ္၀န္ မရိွ စဥ္ က (Rh +)ေသြး သြင္းထား ခဲ့မယ္ဆိုရင္ သူမကိုယ္က Rh အန္တီဂ်င္ကို သတ္မဲ့ အန္တီ အာအိပ္အန္တီ ေဘာ္ဒီေတြ (Anti-Rh antibody)ကို ထုတ္ထား ပါ  တယ္။အဲ့ဒီ အန္တီေဘာ္ဒီေတြက Rh (+) ျဖစ္တဲ့ ခေလးရဲ့ ေသြးဥနီ ေတြကို ဖ်က္ဆီး တာ မို႔ ခေလးပ်က္ က် နိုင္ပါတယ္။ Rh (-) အမ်ိဳးသမီးမွာ ယခင္က Rh (+) ေသြးသြင္းထားျခင္းမ ရွိရင္သူမဆီမွာ အန္တီအာအိပ္အန္တီေဘာ္ဒီေတြ မရွိတာမို႔ ပထမ ခေလးကို ဒုကၡမေပးပါဘူး။

       ဒါေပမဲ့ ခေလးေမြးစဥ္၊အထူးသျဖင့္ ခက္ခဲေသာ ေမြးဖြါးျခင္းမ်ား မွာခေလးရဲ့ေသြးဥနီမ်ား မိခင္ ကိုယ္္ထဲ ေရာက္သြားၿပီး။အန္တီအာအိပ္အန္တီေဘာ္ဒီေတြ ထြက္ေစတာမို႔ ဒုတိယခေလး၊ တတိယ ခေလးမ်ားပ်က္က်နိုင္ပါတယ္။


Rh အန္တီဂ်င္လို အျခားေသာ ေသြးဥနီ အန္တီဂ်င္ မ်ိဳးေပါင္း မ်ားစြာရွိပါတယ္။အဲ့ဒီ အန္တီဂ်င္ မတူတာေတြ သြင္းရင္လည္း၊ မတူတဲ့ အန္တီဂ်င္နဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ အန္တီေဘာ္ဒီ ေတြ ထုတ္ တာ မို႔ ေနာက္တစ္ခါ ေသြးသြင္းရင္(Incompatible transfusion reaction) ျဖစ္ နိုင္သလို။ Rh အန္တီဂ်င္လို ခေလးပ်က္ျခင္းမ်ားလည္းျဖစ္နိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အေရးေပၚ ေသေရးရွင္ေရး ကိစၥမ်ားမွ လြဲရင္ ေသြးအမ်ိဳးအစား တူတာပဲ သြင္းသင့္ ပါတယ္။အထူးသျဖင့္ ေသြးခဏခဏ သြင္း ရတဲ့ ေသြးကင္ဆာ ေရာဂါသည္မ်ား၊ ေသြးမထြက္တဲ့ေရာဂါသည္မ်ားနဲ႔ ကိုယ္၀န္ေဆာင္မည့္အမ်ိဳးသမီးမ်ားျဖစ္ပါတယ္။

ယခုေနာက္ပိုင္းေတြ႔ရွိလာတဲ့ ေသြးသြင္းျခင္းေၾကာင့္ေသဆံုးနိုင္တဲ့ ေနာက္အေၾကာင္းတစ္ခုကေတာ့ (transfusion related graft vs host reaction) ပါ။ ဒီ ေရာဂါမွာသြင္းလိုက္တဲ့ေသြးထဲမွာပါလာတဲ့ေသြးျဖဴဥ (white blood cell) ေတြက လူနာရဲ့ ေသြးထုတ္ရာရိုးတြင္းခ်င္းဆီကိုသြားေ၇ာက္ဖ်က္ဆီးတာေၾကာင့္လူနာေသဆံုးၾကပါတယ္။ ဒီေရာဂါဟာ အျဖစ္နည္း ေပမဲ့ (၀.၁-၁%) ၊ျဖစ္ရင္ ၉၀% ေက်ာ္ေသဆံုးၾကတာမို႕အေရးၾကီးတဲ့ ေရာဂါပါ။ ဒီေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းက (၁) လူနာက ခုခံအားက်ဆင္းေနျခင္း၊ (၂) သြင္းေသာေသြးတြင္ ေသြးျဖဴဥမ်ား မ်ားျခင္း။ဥပမာ ရက္လြန္ေသာေသြးမ်ား (ေသြးဥျဖဴေတြက ေသြးဥနီထက္အသက္ပိုရွည္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕တိုင္းျပည္မွာ ေသြးကိုဓါတ္ေရာင္ျခည္ျဖင့္ ေသြးဥျဖဴမ်ားကိုဖ်က္ဆီးထားရာ၊ဓါတ္ေရာင္ျခည္လံုေလာက္မွႈမရေသာေသြးမ်ားနဲ႔ အေရးအၾကီးဆံုးအခ်က္က (၃) ပထမ၊ဒုတိယ (first and second generations relatives) ေသြးေတာ္စပ္ေသာေမာင္ႏွမ၊ တူ။တူမစေသာေဆြမ်ိဳးေတြရဲ့ေသြးသြင္းျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္အခုအခါမွာေဆြမ်ိဳးေသြးလွဴရွင္ရဲ့ေသြးကိုလူနာအားသြင္းျခင္းမွေရွာင္ရွားၾကပါတယ္။
က်န္းမာေရးဗဟုသူတနဲ႕ျပည့္စံုျပီး က်န္းမာခ်မ္းသာၾကပါေစ။

သိပၸံဘိုးဘိုးေအာင္။

က်မတို႔ငယ္ငယ္က ဘိုးဘိုးေအာင္ရဲ့ တန္ခိုးေတြကိုတစ္ပိုင္းတစ္ဆ ၾကားခဲ့ရပါတယ္။ သူ႔ကိုေႏွာက္ယွက္တဲ့ သူေတြကို ဘိုးဘိုးေအာင္က ၀လံုး တစ္လံုးေရးျပၿပီး၊ သူ႔ကို မဖ်က္ဆီးခင္ ဒီ ၀လံုးကို အရင္ဖ်က္အံုး လို႔ ေျပာတယ္ တဲ့။ အဲ့ဒီ ၀လံုးက ဖ်က္လိုက္တာနဲ႔ ႏွစ္လံုးျဖစ္သြားတယ္။ ႏွစ္လံုးကို ဖ်က္လိုက္ေတာ့ ေလးလံုး ျဖစ္သြားတယ္။ အဲ့ဒီလို ႏွစ္ဆ ႏွစ္ဆျဖစ္သြားလို႔ ဖ်က္တဲ့သူေတြလည္း လက္ေလ်ာ့လိုက္ရ တယ္ ဆိုတာ ပါပဲ။

အခုေျပာမဲ့ သိပၸံဘိုးဘိုးေအာင္ ဆိုတာက ဘိုးဘိုးေအာင္လိုပဲ က်မတို႔ရဲ့ ဗီဇေတြကို ႏွစ္ဆ ႏွစ္ဆဆီ တိုး သြား ေစတဲ့ PCR (Polymerase chain reaction) အေၾကာင္းပါပဲ။ ဒီ PCR ဟာ က်မတို႔ရဲ့ ကိုယ္ခႏၶာ ထဲမွာ သဘာ၀အတိုင္း အျမဲျဖစ္ပ်က္ေနၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ကိုယ္ ခႏၶာအျပင္ (ဓါတ္ခြဲခန္းထဲမွာ) လုပ္နိုင္ တာကေတာ့ ၁၉၈၃ ခုႏွစ္မွ  Kary Mulllis  ေၾကာင့္ပါ။ Kary Mulllis  ဟာ ၁၉၉၃ ခုမွာ ထိုက္တန္စြာ သိပၸံပညာ (ဓါတုပညာ Chemisrty) နဲ႔ Noble ဆု ရရွိခဲ့ပါတယ္။

ဒီ သိပၸံဘိုးဘိုးေအာင္နည္းဟာ ေဆးပညာ၊ ဇီ၀ပညာ အျပင္ ရာဇ၀တ္မႈေတြမွာအလြန္အသံုး၀င္တဲ့ နည္း
ျဖစ္ ပါ တယ္။  ဒီနည္းမွာ ဗီဇ အနည္းငယ္ကို လိုသေလာက္အဆမ်ားစြာပြါးနိုင္တဲ့အတြက္

ဥပမာ။ ရာဇ၀တ္မႈ တစ္ခုမွာ တရာခံရဲ့ ဆံပင္တစ္ေခ်ာင္းက်ေနတယ္ဆိုရင္၊ အဲ့ဒီ ဆံပင္ရဲ့ အျမစ္မွာ ရွတဲ့DNA စ ေလးကေန တရားခံရဲ့ DNA ေတြအမ်ားႀကီးပြါးနိုင္ၿပီး၊ တရားခံ ျဖစ္ နိုင္သူေတြရဲ့ DNA ေတြနဲ႔ တူမတူ စစ္ျခင္းျဖင့္ တရားခံ အမွန္ကိုေဖၚထုတ္နိုင္ပါတယ္။ ထိုနည္းအတူ ေသြးစြန္းေနတဲ့  အ၀တ္ေတြကို သုတ္ျပစ္၊ေလ်ာ္ျပစ္ေပမဲ့ မ်က္စိနဲ႔မျမင္နိုင္တဲ့ ေသြးစက္ေတြ (uv light မွာျမင္နိုင္တဲ့) က DNA  ေတြကိုပြါးမ်ားနိုင္သလို ဖန္ခြက္တို႕ေဆးလိပ္တို႕မွာကပ္ေနတဲ့ တံေတြစက္ကေလးေတြကလဲ ရယူနိုင္ပါတယ္။ 

က်မတို႔ရဲ့ ဗီဇ(gene) ေတြဟာ သာမာန္အားျဖင့္ မုန္႔ႀကိဳးလိမ္လို ႀကိဳးႏွစ္ေခ်ာင္းလိမ္သလိုမ်ိဳး ျဖစ္တည္ေန ပါတယ္။ တစ္ႀကိဳးက ဖခင္ဆီကရၿပီး၊က်န္တစ္ေခ်ာင္းက မိခင္ဆီက ရတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမုန္႔ႀကိဳးလိမ္ (chromosome) ေတြဟာ သူတို႔နဲ႔သက္ဆိုင္ရာ ဗီဇေတြနဲ႔ မ်က္ႏွာခ်င္ဆိုင္မွာ အစံုလိုက္ရွိေနၾကပါတယ္။ ဥပမာ။ ဆံပင္အေရာင္ကို ဆံုးျဖတ္မဲ့ ဖခင္ရဲ့ဗီဇနဲ႔ မိခင္ရဲ့ ဗီဇဟာ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္လ်က္ အစံုလိုက္ ရွိေနပါတယ္။ ထိုနည္းအတူ မ်က္စိအေရာင္ကို ဆံုးျဖတ္မဲ့ ဖခင္ရဲ့ဗီဇနဲ႔ မိခင္ရဲ့ဗီဇ ဟာလည္း အစံုလိုက္ ရွိေနပါတယ္။ ဒီဗီဇေပၚမူတည္ၿပီး က်မတို႔ရဲ့ ဆံပင္အေရာင္၊ မ်က္စိ အေရာင္ေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ က်မတို႔ကိုယ္မွာရွိတဲ့ ဆဲလ္တိုင္းမွာ ဗီဇေတြဟာ မုန္႔ႀကိဳးလိမ္လို ရွိေနပါတယ္။ ေဆးပညာအရ (Diploid ) အစံုလိုက္လို႔ ေျပာပါ တယ္။ ဒါေပမဲ့ အမမ်ိဳးဥနဲ႔ အဖိုမ်ိဳးဥျဖစ္တဲ့ ovum and sperm မွာေတာ့ (haploid) တစ္ႀကိဳး အေနနဲ႔ပဲ ရွိပါတယ္။ သို႔မွသာ ဖခင္နဲ႔ မိခင္မ်ိဳးဥတို႔ေပါင္းစပ္တဲ့ အခါ သက္ဆိုင္ရာဗီဇေတြရွိတဲ့ ႀကိဳးႏွစ္ေခ်ာင္း တြဲမိၿပီး၊ မုန္႔ႀကိဳးလိမ္ျဖစ္သြားၿပီး ေနာင္ျဖစ္လာမည့္ သေႏၶသားရဲ့ပံုသ႑န္ ေတြကို ဖန္ဆင္းပါတယ္။ 

ကိုယ္ထဲမွာဆဲလ္ တစ္ခုက ႏွစ္ခုပြါးေတာ့မယ္ဆိုရင္ ဒီမုန္႔ႀကိဳးလိမ္ (chromosome) ေတြ (အားလံုးေပါင္း ၂၃ စံု)  ဆဲလ္ရဲ့ အလယ္မွာတန္းဆီၾကပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ဒီမုန္႔ႀကိဳးလိမ္ေတြ ေျပသြားၿပီး ႀကိဳးတစ္ေခ်ာင္း ဆီျဖစ္သြားပါတယ္။ ေနာက္ ႀကိဳးတစ္ေခ်ာင္း ဆီကြဲသြားၾက ပါ တယ္။ ကြဲသြားတဲ့ ႀကိဳးတစ္ေခ်ာင္း (chromosome တစ္ျခမ္း) ဆီမွာ ၎နဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ ဗီဇ (gene) ေတြကို (Polymerase enzyme လို႔ေခၚတဲ့ enzyme ေတြက ဗီဇ (gene) ေတြ ျဖစ္မဲ့ သက္ဆိုင္ရာ nucleotide ေတြကို သယ္လာ ေပးပါ တယ္။ ဒီလိုနည္းနဲ႔ chromosome တစ္ျခမ္းကေန chromosome တစ္စံုျဖစ္သြားပါတယ္။ နဂိုက လိမ္ထားတဲ့ chromosome အလိမ္တစ္ခုက အလိမ္ျပဳတ္သြားၿပီး chromosome ႏွစ္ျခမ္းျဖစ္၊ chromosome တစ္ျခမ္းက chromosome တစ္စံုဆီ ျဖစ္တာမို႔ ေနာက္ဆံုး chromosome တစ္စံုက chromosome ႏွစ္စံု ျဖစ္သြားပါတယ္။ ဒီလိုနည္းနဲ႔ chromosome ေတြ ႏွစ္ဆ ႏွစ္ဆ (ဘိုးဘိုးေအာင္တန္ခိုးလို) ျဖစ္သြားပါတယ္။ chromosome ႏွစ္စံု ျဖစ္သြားသလို ဆဲလ္ တစ္ခုက ႏွစ္ခုျဖစ္သြားျပီး သတၱ၀ါေတြၾကီးထြားၾက။ ေသသြားတဲ့ ဆဲလ္ ေတြရဲ့ေနရာမွာလဲ အလားတူဆဲလ္ ေတြနဲ႕အစားထိုးျခင္းျဖင့္ က်မတို႕ မေသမျခင္း
ကိုယ္တြင္းမွာျဖစ္ပ်က္ေနၾကပါတယ္။ (မိုးကုတ္ဆရာေတာ္ဘုရားၾကီးေဟာေတာ္မူတဲ့ ျဖစ္ပ်က္တရား၊
တနည္းျမတ္ဘုရားေဟာေတာ္မူတဲ့ဒုကၡသစၥာပါ)။

အဲဒီလို ျဖစ္ဖို႔ ဗီဇ (gene) ေတြရဲ့ အေျခခံျဖစ္တဲ့ nucleotide ေတြနဲ႔ စီေပးတဲ့ Polymerase enzyme ေတြလိုအပ္ပါတယ္။

ဗီဇ (gene) ကို တည္ေဆာက္တဲ့ nucleotide က ေလးမ်ိဳး ဘဲရွိပါတယ္။ adenine, thymine, guanine, and cytosine တို႔ျဖစ္ပါတယ္။ အတိုေကာက္အေနနဲ႔  A, T, G and C  တို႔ျဖစ္ ပါ တယ္။ သူတို႔ဟာ တြဲခ်င္တဲ့သူန႔ဲမတြဲပါဘူး။ Adenine က thymine နဲ႔ပဲတြဲပါတယ္။ guanine ကလဲ cytosine နဲ႔ပဲတြဲပါတယ္။

ဒီ ဗီဇေတြကို တည္ေဆာက္တဲ့ nucleotide ေတြ ကိုယ္ထဲမွာ အလုပ္လုပ္ဖို႔ Polymerase enzyme ေတြလိုအပ္ပါတယ္။ ဒီ enzyme ေတြက ကိုယ္အပူခ်ိန္ ၃၇ ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္မွာမွ အလုပ္ လုပ္ပါတယ္။ 

ဗီဇေတြရွိတဲ့ မုန္႔ႀကိဳးလိမ္ (chromosome) ေတြကို ဓါတ္ခြဲခန္းမွာ ႏွစ္ျခမ္းခြဲ ဖို႔က လြယ္ပါတယ္။ chromosome ေတြကို ၁၀၀ ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္ အပူ ေပးလိုက္ရင္ ႏွစ္ျခမ္းကြဲ သြားပါတယ္။ အပူခ်ိန္ကိုျပန္ ခ်လိုက္ရင္ chromosome ေတြ ႏွစ္ခုျပန္တြဲသြားပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ Polymerase enzyme ေတြအလုပ္   မလုပ္နိုင္ တဲ့အတြက္ ဗီဇ (gene) ေတြသယ္ေဆာင္ထားတဲ့ chromosome ေတြ ႏွစ္ဆ မပြါးနိုင္ ပါဘူး။

          ေဆာင္းဦးေပါက္ တစ္ေန႔မွာ Kary Mulllis   တစ္ေယာက္ ေရပူစမ္းမွာ အနားယူ ေရစိမ္ ေန ပါတယ္။ အဲ့ဒီအခ်ိန္မွာ ေရပူစမ္းထဲမွာ ကူးခတ္ေနတဲ့ ငါးေလးေတြကို ေတြ႔လိုက္  ပါတယ္။ သတၱ၀ါတိုင္းမွာ ဗီဇေတြရွိတယ္။ အဲ့ဒီ ဗီဇေတြကလည္း အျမဲ ျဖစ္ေန၊ ပ်က္ေန တယ္။ ဗီဇ (gene) ေတြျဖစ္ဖို႔ Polymerase enzyme လိုတယ္။ ေရပူစမ္းက ငါးေတြလဲ Polymerase enzyme ရွိရမယ္။ ဒီငါးေတြက အပူမွာေနတဲ့ အတြက္ သူတို႔ မွာရွိတဲ့ Polymerase enzyme ေတြက အပူမွာ အလုပ္လုပ္ရမယ္ဆိုတဲ့ အသိဉာဏ္ ရရွိ သြားၿပီး၊ အနားယူရာက ခ်က္ခ်င္း ဓါတ္ခြဲခန္းကိုျပန္ခဲ့ၿပီး လက္ေတြ႔စမ္းသပ္ေအာင္ျမင္ခဲ့တဲ့ ငါးေတြ ဆီ က ရတဲ့ Polymerase enzyme ေတြကိုဓါတ္ခြဲခန္းမွာ အသံုးျပဳျခင္းျဖင့္ ဗီဇ (gene) ေတြကို ဓါတ္ခြဲခန္းမွာအေျမာက္ အမ်ား ပြါးနိုင္သြားတာျဖစ္ပါတယ္။ ဗီဇ (gene) တစ္ခုက ႏွစ္ခုျဖစ္ တာကို  (one cycle) လို႔ေခၚပါတယ္။ အဲ့ဒီအတြက္ ၅ မိနစ္ၾကာပါတယ္။ ယခုအခါ auto လုပ္နိုင္တဲ့ စက္ေတြရွိေနပါၿပီး၊ ဘယ္ႏွစ္ႀကိမ္ (how many cycles) လုပ္မယ္ဆိုတာကို စက္မွာ ခလုပ္ ႏွိပ္လိုက္ရင္ သူ႔ဘာသာ အလုပ္လုပ္ပါတယ္။ 

ေခြးရူးျပန္ေရာဂါနဲ႕ကာကြယ္ေဆး ။

လူမွာေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ပိုးအမ်ားစုဟာ bacteria သို႔မဟုတ္ virus ပိုးမ်ားေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။ bacteria ပိုးေတြက ျပည္တည္နာကစျပီး တကိုယ္လံုးမွာရွိတဲ့အဂၤါေတြမွာျပည္တည္တဲ့ေရာဂါေတြကိုျဖစ္ေစပါတယ္။ ဥပမာ အဆုတ္တြင္ျပည္တည္ေသာ နမိုးနီယားေရာဂါ၊ ဆီးလမ္းေၾကာင္းတြင္ျပည္တည္ျခင္းစသည္တို႔ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အခုအခါမွာ သူတို႕ကိုသတ္နိုင္တဲ့အစြမ္းထက္တဲ့ပိုးသတ္ေဆး (Antibiotics)  ေတြကို အလြယ္တကူေစ်းသက္သက္သာသာနဲ႕ရရွိပါတယ္။  virus ပိုးေတြက bacteria ပိုးေတြထက္ေသးငယ္ျပီး ၄င္းတို႕ကိုသတ္နိုင္တဲ့ေဆးေတြမေပၚေသးတာမ်ားပါတယ္။ ရွိရင္လဲ အလြန္ေစ်းၾကီးျပီးရွားပါးပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ virus ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ေရာဂါဆိုရင္ေဆးမရလို႕ေသဆံုးၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ virus ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ေရာဂါေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကိုကာကြယ္နိုင္တဲ့ vaccine ဗက္ဆင္းေတြရွိပါတယ္။ ဒီ vaccine ေတြေၾကာင့္ ယခုအခါ virus ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ေက်ာက္ၾကီးေရာဂါ၊ ပိုလီယိုေရာဂါစတာေတြကိုကာကြယ္နိုင္တဲ့အတြက္ အဲ့ဒီေရာဂါေတြမျဖစ္သေလာက္ရွားသြားပါျပီ။

ဗက္ဆင္းဆိုတာ ေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ပိုးကို တစ္နည္းတစ္ဖံု ျပဳျပင္ထားတဲ့ virus ပိုး (၀ါ) ပိုးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ပစၥည္း ေတြပါ။ ဥပမာ။ ပိုလီရိုကာကြယ္ေဆးဆိုရင္ ပိုလီရို virus ကို အားအင္ခ်ိနဲ႔ေအာင္လုပ္ ထားတာပါ။ ေခြးရူးကာကြယ္ေဆးကေတာ့ virus ပိုးအေသေတြပါ။ တစ္ခ်ိဳ႔က virus ပိုးရဲ့ အေရခြန္ (ဥပမာ။ ဘီ အသဲေရာင္virus ပိုး)ေတြပါ။ ဗက္ဆင္းကိုမ်ားေသာအားျဖင့္  တပတ္ျခားျပီး ၃ ၾကိမ္ထိုးရပါတယ္။ ၃ ၾကိမ္ျပည့္ေအာင္ထိုးျပီး ၂ ပတ္ေလာက္မွ သက္ဆိုင္ရာေရာဂါကိုကာကြယ္နိုင္တဲ့ ပဋိပစၥည္း (Antibodies) ေတြကို ခႏၶာကိုယ္က ထုတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဗက္ဆင္းကိုေရာဂါမျဖစ္ခင္၊ ေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ ပိုးေတြနဲ႕ေတြ႔ဖို႕မ်ားတဲ့သူေတြ (potential exposure) ရွိတဲ့သူေတြကိုထိုးေပးထားရပါတယ္။ ဥပမာ ေခြးရူးကာကြယ္ေဆးကို တိရိစၦာန္ဆရာ၀န္ မ်ား ၊ အိမ္တြင္ေခြးေမြးထားသူမ်ား၊ ေခြးေလေခြးလြင့္ေပၚေသာ ရပ္ကြက္ မွာေန ထိုင္သူေတြကိုထိုးထားဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။

 ေခြးရူးျပန္ေရာဂါဟာ ေဆးမရွိေသးတဲ့ virus ပိုးေၾကာင့္ျဖစ္ျပီး ဥေဏွာက္ကိုေရာင္ေစတာမို႕ ရာဂါျဖစ္ျပီးဆိုရင္ေတာ့ မလြယ္ေတာ့ပါဘူး။ ယေန႔အထိ ကမာၻေပၚမွာ ေခြးရူးျပန္ေရာဂါ ျဖစ္ၿပီး ရွင္တဲ့လူ ၆ ေယာက္သာ မွတ္တမ္းတင္ထားပါတယ္။ အဲ့ဒါကလဲ အေမရိကန္ျပည္မွာ ေနာက္ဆံုးစမ္းသပ္ကုသနည္းနဲ႔ လူနာရဲ့ ေရာင္ေနတဲ့ဥေဏွာက္ကို တမင္ကိုမာ (Artificial coma) ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ထားျခင္းျဖင့္ ဥေဏွာက္ရဲ့ လုပ္ငန္းမ်ားကို ေခတၱရပ္ဆိုင္းေစၿပီး ေခြးရူးျပန္ ပိုးမ်ား ေသဆံုးၿပီးမွ ကိုမာ (coma ) က ထေစျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

အာရွတစ္ခြင္မွာ တစ္နစ္ကို ေခြးရူးျပန္ေရာဂါေၾကာင့္ လူ သံုးေသာင္းေက်ာ္ အသက္ ဆံုးရံႈးရပါတယ္။ အမ်ားဆံုးကေတာ့ ေခြးေလ ေခြးလြင့္မ်ားေၾကာင့္ ပါ။ တိုးတက္တဲ့နိုင္ငံေတြမွာေတာ့ ေခြးေလ ေခြးလြင့္မ်ားမရွိဘဲ ၊အိမ္ေမြးတိစၧာန္ ေတြကို ေခြးရူးျပန္ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆး ေတြ ထိုးထားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္သူတို႕ နိုင္ငံ ေတြမွာ ေခြးရူးျပန္ေရာဂါ မျဖစ္သေလာက္ ရွားသြားပါၿပီ။

ေရွးက ေခြးရူးျပန္ကာကြယ္ေဆးေတြက ႏွစ္ပတ္တိတိ  ခ်က္ပတ္လည္မွာ ထိုးရၿပီး အလြန္ နာတဲ့အတြက္ ေဆးထိုးတာ ၁၀ လံုး ေလာက္ဆိုရင္လူနာဟာဗိုလ္အနာ သက္သာေအာင္ ခါးကုန္းၿပီး သြားေလ့ရွိပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး အဲ့ဒီကာကြယ္ေဆးက  တိရစၧာန္ေတြရဲ့ ဥေဏွာက္ထဲမွာ ေမြးထားတဲ့ virus ပိုးေတြကထုတ္တာမို႔ တိရစၧာန္ေတြရဲ့ ဥေဏွာက္နဲ႔မတဲ့ ထဲ့ဥေဏွာက္ ေရာင္ေရာဂါ ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။

ေခတ္ေပၚ ေခြးရူးကာကြယ္ေဆးေတြက ေရွးက ကာကြယ္ေဆးေတြလို မနာေတာ့ ပါဘူး။ အမ်ားႀကီးလည္း ထိုးစရာ မလိုပါဘူး။ ဥေဏွာက္ေရာင္ေရာဂါလဲမျဖစ္ေတာ့ပါဘူး။ လက္ေမာင္းမွာအျခားကာကြယ္ေဆးေတြလိုထိုးရျပီး။ ပထမ နဲ႕ ဒုတိယကို တစ္ပတ္ျခား ထိုးျပီး တတိယအၾကိမ္ကိုေတာ့ ပထမအၾကိမ္ရဲ့ ၃ ပတ္မွ ၄ ပတ္အၾကာမွာထိုးရပါတယ္။

က်မတို႕ျမန္မာနိုင္ငံမွာ ေခြးရူးကိုက္ခံရတယ္ဆိုမွ ေခြးရူးကာကြယ္ေဆးထိုးၾကပါတယ္။ တကယ္က ေခြးရူးမကိုက္ခံရခင္ အနည္းဆံုးနစ္လေလာက္ကၾကိုထိုးထားမွ အခ်ိန္မီေရာဂါကာကြယ္နိုင္မွာပါ။

ေခြးရူးျပန္ေရာဂါ (Virus) ပိုးေတြက ေရာဂါသည္ လူ (၀ါ) တိရစၧာန္ရဲ့ တံေတြး ထဲမွာ ရွိၿပီး ကိုက္လိုက္တဲ့အခါ အနာကေန ပိုး၀င္သြားပါတယ္။ အကိုက္ မခံရေပမဲ့ တံေတြးနဲ႔ထိတဲ့ အေရျပား ေပါက္ေနမယ္ဆိုရင္ ပိုးေတြ ၀င္နိုင္ပါတယ္။ (Virus) ပိုးေတြက အလြန္ေသးငယ္တာေၾကာင့္ သာမန္မ်က္စိနဲ႔ မျမင္နိုင္တဲ့ အေရျပား အေပါက္မ်ားက ၀င္နိုင္ပါတယ္။

အေရျပားကို ေက်ာ္္ၿပီးတဲ့ေနာက္ ပိုးမ်ားဟာ (Nerve) နပ္ေၾကာေတြ ကတဆင့္ ဥေဏွာက္ကို ေရာက္ပါ တယ္။ ဥေဏွာက္မွာ ပိုးေတြ ပြါးတာေၾကာင့္ ဥေဏွာက္ေရာင္လာပါ တယ္။ ေရာဂါစတင္ျဖစ္ပြါးခ်ိန္ (၀ါ) ေရာဂါလကၡဏာမ်ား စတင္ ေပၚေပါက္ခ်ိန္ဟာ ပိုးေတြ ဥေဏွာက္ကို ေရာက္ဖို႔ သြားရတဲ့ အကြာအေ၀း ေပၚမွာမူ တည္ပါတယ္။ ဥပမာ။ ေျခေထာက္မွာ အကိုက္ခံရတဲ့သူဟာ လက္မွာ အကိုက္ခံရတဲ့သူထက္ ေနာက္က်ၿပီးမွ ေရာဂါျဖစ္ပါတယ္။ ထိုနည္းတူ ခေလးထက္ လူႀကီးမ်ားမွာ ေရာဂါေနာက္က် ၿပီးျဖစ္ပါတယ္။
ေခြးရူးျပန္ေရာဂါဟာ ေသြးေႏြးသတၱ၀ါတိုင္းမွာ ျဖစ္နိုင္တာမို႔ ေခြးမွသာမဟုတ္ ေၾကာင္ ကိုက္ျခင္း၊ လူကိုက္ျခင္း၊ ယုန္ကိုက္ျခင္း တို႔ေၾကာင့္လည္း ကူးနိုင္ပါတယ္။ ၾကြက္မ်ား မွာေတာ့ ေခြးရူးျပန္ေရာဂါ မျဖစ္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ၾကြက္ကိုက္ျခင္းေၾကာင့္ ေခြးရူးျပန္ေရာဂါ မျဖစ္ပါဘူး။ အခ်ိဳ႔ေသာ ေခြးနဲ႔ အထူး သျဖင့္ လင္းနို႔မ်ားဟာ ေရာဂါမျဖစ္ပဲ ပိုးသယ္ေဆာင္နိုင္ (carrier) ပါ တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေခြးေကာင္း အကိုက္ခံရေပမဲ့ ေခြးရူးျပန္ေရာဂါျဖစ္နိုင္ပါတယ္။

အိမ္မွာေမြးထားတဲ့ေခြးက ကိုက္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေရာဂါျဖစ္ဖို႔ မ်ားပါတယ္ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ ေရာဂါျဖစ္ စမွာ ေခြးရဲ့စိတ္ေတြ ေျပာင္းလဲ တာေၾကာင့္ သခင္ ကို ျပန္ကိုက္တာပါ။

လြန္ခဲ့တဲ့ ၃၅ ႏွစ္က သူေဌးမႀကီးတစ္ေယာက္ အိမ္မွာေမြးထားတဲ့ ေခြးက သူမရဲ့ ၂ ႏွစ္အရြယ္ေျမးမကို လက္မွာကိုက္ လိုက္ပါတယ္။ ကာကြယ္တဲ့ ပဋိပစၥည္းေတြ ယိုးဒယားကမွာ ျပီး ထိုးဖို႔ မမွီ လိုက္ခင္မွာပဲ ခေလး ေသဆံုး သြားပါတယ္။

မ်ားေသာအားျဖင့္ ေခြးကိုက္ခံရၿပီး  ၂-၁၂ ပတ္ အတြင္း ေရာဂါလကၡဏာမ်ား ေပၚပါ တယ္။၂-၅ နွစ္ အထိၾကာတဲ့ သူလည္း ရွိတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္အခ်ိဳ႔လူနာမ်ားေခြးကိုက္ခံခဲ့ ရတာကို မမွတ္မိေတာ့ပါဘူး။
ေရာဂါလကၡဏာမ်ားေပၚၿပီး ၂ ပတ္ အတြင္းလူနာေသဆံုးပါတယ္။ ထူးျခားတဲ့ ေရာဂါ လကၡဏာေတြ ကေတာ့၊ သားရည္ တစ္ျမားျမား ျဖစ္ျခင္း၊ ေရအလြန္ဆာ ေသာ္လည္း ေရျမင္ တာနဲ႔ ေၾကာက္လန္႔ၿပီး တစ္ကိုယ္လံုး အေၾကာတတ္ပါတယ္။ လူနာဟာ ေသဆံုးသည္ အထိ သတိရွိေနၿပီး ေရာဂါရဲ့ဒဏ္ကို အျပင္းအထန္ ခံစားရရွာပါတယ္။

ေတာင္ႀကီးေဆးရံုမွာ တာ၀န္က်ေနတံုး ေခြးရူး အကိုက္ခံရတဲ့ သားအမိႏွစ္ေယာက္ ေရာက္လာပါတယ္။ တျခားသူမ်ားကို ကူးစက္မည့္ အႏၲရာယ္ေၾကာင့္ သားအမိႏွစ္ေယာက္ လံုးကို တိရစၧာန္ေတြေလွာင္သလို ေလွာင္ထားရပါတယ္။ေရာဂါေၾကာင့္ လူနာ ႏွစ္ေယာက္လံုး အၿငိမ္ မေနနိုင္ပဲ ေလွာင္ရံုရဲ့ တိုင္ေတြကို ကိုက္ ေနၾကပါတယ္။ေရဆာတယ္လို႔ ေျပာေပမဲ့ ေရေပးတဲ့အခါ မေသာက္နိုင္ပဲ ပိုပိုၿပီး တက္ၾက ပါတယ္။ ပါးစပ္ေတြကလည္း သားရည္ေတြ ယိုစီးေနၾကပါတယ္။ တကယ့္ ေခြးရူးေတြလို ပါပဲ။ အခုႏွစ္ ၄၀ ေက်ာ္ခဲ့ေပမဲ့။ က်မ မ်က္စိ ထဲမွာ ယခုတိုင္ ျမင္ေယာင္ ေနဆဲပါ။

သားအမိ ႏွစ္ေယာက္ကို အတက္ သက္သာ ေအာင္ ၿငိမ္ေဆးထိုးေပး ထားပါတယ္။ ျပင္းတဲ့ အိပ္ေဆးတို႔၊ အေၾကာေပ်ာ့ ေဆးေတြလည္း ထိုးလို႔မရ ပါ ဘူး။ ေရာဂါေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ အသက္ရူက်ပ္တဲ့ အေျခအေနကို ပို ဆိုးေစမွာမို႔ ပါ။

ကာကြယ္ကုသနည္း။
၁။ေခြးကိုက္ခံရေသာေနရာကို ေရ ဆပ္ျပာတို႔ျဖင့္ ၁၀-၁၅ မိနစ္ခန္႔ စင္ေအာင္ ေဆးရပါမယ္။ ပိုးေတြ ကိုယ္ထဲအမ်ားႀကီး မ၀င္ေအာင္လို႔ပါ။
၂။ အနာကို အိုင္အိုဒင္းေဆးရည္နဲ႔ သုပ္လိမ္းေပးပါ။ အိုင္အိုဒင္းေဆးက ပိုးသတ္ နိုင္ပါတယ္။
၃။လူနာကို တိတ္ဆိတ္ေသာ အေမွာင္ခန္းထဲမွာ ထားရပါမယ္။ အသံနဲ႔ အလင္းေရာင္မ်ားက လူနာကို တက္ေစပါတယ္။ (ရန္ကုန္ေဆးရံုႀကီး ေျမေအာက္ခန္းမွာ ေခြးရူးျပန္ ေရာဂါသည္ မ်ားထားပါတယ္)။
၄။ကာကြယ္ျခင္းသည္ ကုသျခင္းထက္ ေကာင္းတယ္ ဆိုတာ ေခြးရူးျပန္ေရာဂါ အတြက္အလြန္ မွန္ပါတယ္။ ကာကြယ္ေဆးကသာ ေရာဂါကို ကာကြယ္နိုင္ၿပီး၊ ကုသေဆးကေတာ့ မရွိ ပါဘူး။ ကာကြယ္ေဆးကို ၃ႀကိမ္ ျပည့္ေအာင္ ထိုးထားရင္ ၅ ႏွစ္ခံပါတယ္။ ၅ ႏွစ္ေက်ာ္ၿပီးမွ ေခြးကိုက္ ခံရရင္လည္း ကာကြယ္ေဆးထိုးထား သူက ကာကြယ္ေဆးလံုး၀ မထိုးဖူးသူထက္ ေရာဂါ ကာ ကြယ္နိုင္တဲ့ ပဋိပစၥည္းတြ ျမန္ျမန္နဲ႔မ်ားမ်ား ထုတ္နိုင္လို႔ လူနာကို အသက္ ခ်မ္းသာရာ ရေစနိုင္ပါတယ္။
၅။ကာကြယ္ေဆး မထိုးထားတဲ့သူ ေခြးရူးကိုက္ခံရၿပီး ေရာဂါလကၡဏာေတြေပၚေနၿပီ ဆိုရင္ ေတာ့ လူနာ့ကို ဗက္ဆင္းထိုးျခင္းျဖင့္ အခ်ိန္မီမကယ္နိုင္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ တစ္ျခား လူ (၀ါ) တိရစၦာန္ (၀ါ) သိပၸံနည္း ျဖင့္ ထုတ္လုပ္ထားတဲ့ ပဋိပစၥည္းေတြကို ထိုးေပးရပါ တယ္။ အဲ့ဒီ ပဋိပစၥည္းေတြက နိုင္ငံျခားက မွာရတာမို႔ ခ်က္ခ်င္း မရပါဘူး။ ေဒါလာႏွစ္ ေထာင္ခန္႔ ကုန္က်ပါတယ္။
၆။ေခြးရူးျပန္ ကာကြယ္ေဆးထိုးျခင္း။ ေခြးရူးျပန္ကာကြယ္တဲ့ပဋိပစၥည္းေတြက ျမန္ျမန္ အလုပ္လုပ္ ေသာ္လည္း ျမန္ျမန္ ပ်က္စီးကုန္တဲ့အတြက္ သဘာ၀ လူနာကိုယ္မွ ပဋိပစၥည္းေတြ ထြက္လာၿပီး ေရာဂါကို ဆက္လက္ ေပ်ာက္ကင္းနိုင္ေအာင္ ထိုးရတာပါ။ ေခြးရူးျပန္ ကာကြယ္ေဆးထိုးထားတဲ့သူဆိုရင္ အကိုက္ခံရျပီးတစ္ပတ္အတြင္း ကာကြယ္ေဆးတပ္ထိုးျခင္းျဖင့္ ရွိျပီးသား ပဋိပစၥည္းေတြကိုပိုမို ထုတ္ေစပါတယ္။
၇။Valium ကဲ့သိုၿငိမ္ေဆး အေပ်ာ့မ်ား ေပးထား ရပါတယ္။
၈။လူနာ လိုအပ္ေသာ ေရနဲ႔ သၾကားဓါတ္မ်ား၊ ဆားမ်ား၊အာဟာရဓါတ္မ်ားကို ေဆးပုလင္းႀကီး (drip) မ်ားနဲ႔ သြင္းေပးထား ရပါတယ္။
၉။ အသက္ရူရန္ ခက္ခဲ ေနသူမ်ားအား ေအာက္ဆီဂ်င္ေပးျခင္း၊ အသက္ရူစက္တပ္ျခင္း။
၁၀။ တိုးတက္ေသာနိုင္ငံမ်ားတြင္ (Artificial coma) တမင္ကိုမာ ျပဳလုပ္ထားျခင္း။
၁၁။ ကိုက္ေသာေခြးကို အနည္းဆံုး ႏွစ္ပတ္ ေစာင့္ၾကည့္ရပါမယ္။ ႏွစ္ပတ္အတြင္း ေခြးရူး သြားတယ္ ဆိုရင္ ေခြးကိုက္စဥ္က ေရာဂါပိုးေတြ ပါဖို႔ မ်ားပါတယ္။ မရူးဘူးဆိုရင္ေတာ့ ပိုးမပါဖို႔ မ်ားပါတယ္။ အေကာင္းဆံုး ကေတာ့ အကိုက္ခံရတဲ့လူနာရဲ့ေသြးမွာ ပိုး ရွိမရွိ စစ္ေဆး တာ အေသခ်ာဆံုးပါပဲ။
PS
သတိထားဖို႕က ဗက္ဆင္းေတြရဲ့အာနိသင္ရွိေနဖို႕ ဗက္ဆင္းေတြကို ေတာက္ေလ်ာက္ + 4 C  မွာထားရပါတယ္။ အျပင္အပူခ်ိန္မွာထားရင္ ဗက္ဆင္းေတြရဲ့အာနိသင္ေတြေပ်ာက္ပ်က္ကုန္ပါတယ္။

လူကီးမီးယား (၀ါ) ေသြးဥျဖဴကင္ဆာ (၀ါ) ေသြးကင္ဆာ leukaemia

ေသြးတြင္းရွိ ေသြးဥနီ၊ ေသြးဥျဖဴ၊ ေသြးဥမႊား အားလံုး (progenitor) ေခၚတဲ့ မိခင္ဆဲလ္ ကေနျဖစ္လာၾကတာပါ။ တစ္နည္းအားျဖင့္ တစ္မေအထဲက ေပါက္ဖြါး လာတဲ့ ေမာင္ႏွမေတြ လိုပါပဲ။ progenitor ဆဲလ္ေတြက ရိုးတြင္းျခင္ဆီ၊ အသဲနဲ႔ သရက္ရြက္ ေတြမွာ ရွိပါတယ္။ အက်ိတ္ေတြ မွာလည္း အနည္းအက်ဥ္းရွိပါတယ္။ သာမန္လူေတြမွာေတာ့ ရိုးတြင္းျခင္ဆီမွာ ရွိတဲ့ progenitor ဆဲေတြက ေသြးဥနီ၊ ေသြးဥျဖဴ၊ ေသြးဥမႊားေတြကို ထုတ္လုပ္ ေပးပါတယ္။

ေသြးဥျဖဴျဖစ္မဲ့ဆဲလ္ေတြက ေသြးဥျဖဴ အေကာင္းေတြ မျဖစ္ပဲ ကင္ဆာ ဆဲလ္ေတြ ျဖစ္သြား တာကို ေသြးကင္ဆာလို႔ ေခၚပါတယ္။ ေသြးဥနီနဲ႔ ေသြးဥမႊားျဖစ္မဲ့ဆဲလ္ေတြကလည္း ကင္ဆာ ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အျဖစ္နည္းပါတယ္။ သူတို႔ကိုေတာ့ေသြးကင္ဆာလို႔ မေခၚ ပါဘူး။

ေသြးကင္ဆာရဲ့ေရာဂါျဖစ္ပြါးမႈအခ်ိန္ကာလေပၚမူတည္ၿပီး ခ်က္ခ်င္းနီးပါးေသေစနိုင္တဲ့

(acute leukemia) နဲ႔ နာတာရွည္ (chronic leukemia) လို႔ႏွစ္မ်ိဳးခြဲထားပါတယ္။

(acute leukemia) မွာ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြလွ်င္ျမန္စြာ ရိုးတြင္းျခင္ဆီမွာျဖစ္ေပၚလာၿပီး ေသြးထဲ ကိုပါ လွ်ံက်လာပါတယ္။ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြရိုးတြင္းျခင္ဆီမွာအလြန္မ်ားတာေၾကာင့္ ေသြးဥ အေကာင္းေတြ မထုတ္နိုင္ေတာ့ပါဘူး။ ဒီကင္ဆာမ်ိဳးက ခေလးေတြမွာ အျဖစ္မ်ား ပါတယ္။

နာတာရွည္ (chronic leukemia) မွာေတာ့ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြ တစ္ေျဖးေျဖးခ်င္း လႏွင့္ ႏွစ္ႏွင့္ ခ်ီၿပီး မ်ားလာပါတယ္။ ဒီကင္ဆာမ်ိဳးက လူႀကီးေတြမွာအျဖစ္မ်ားပါတယ္။

ဒီကင္ဆာႏွစ္မ်ိဳးကိုမွ ကင္ဆာဆဲလ္ အမ်ိဳးအစားေပၚမူတည္ၿပီး (lymphocytic) နဲ႔ (myeloid) လို႔ ထပ္ခြဲပါတယ္။ (lymphocytic) ကင္ဆာမွာ ေရာဂါကိုတိုက္ခိုက္တဲ့ ေသြးဥျဖဴ ေတြကေန ကင္ဆာျဖစ္တာမို႔ လူနာဟာေရာဂါကာကြယ္နိုင္တဲ့စြမ္းအားမရွိေတာ့ပဲ ေရာဂါပိုး ေတြေၾကာင့္ေသဆံုးရပါတယ္။ဒီဆဲလ္ေတြက ကိုယ္ခႏၶာရဲ့ အက်ိတ္ (လည္ပင္း၊ ခ်ိဳင္း၊ ေပါင္ခ်န္၊ သရက္ရြက္ စသည္) ထဲမွာ မ်ားတာမို႔ ဒီကင္ဆာမ်ိဳးမွာ သရက္ရြက္နဲ႔ အက်ိတ္ေတြ ႀကီးလာ ပါတယ္။

(myeloid) ကင္ဆာမ်ိဳးမွာ ကိုယ္ထဲမွာ လွည့္ပတ္ေနတဲ့ ေသြးထဲက ေသြးဥျဖဴေတြ ကေန ကင္ဆာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီကင္ဆာဆဲလ္ေတြက ေသြးျဖစ္ရာ ရိုးတြင္းျခင္ဆီမွာျဖစ္ တာမို႔ ေသြးဥနီေတြျဖစ္တာနဲ႔ ေနရာ တူၿပီး ကင္ဆာဆဲလ္ေတြက ေသြးဥနီေတြရဲ့ ေနရာကို ယူလိုက္တဲ့ အတြက္ ေသြးဥနီျဖစ္မႈနည္းသြားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီေသြးကင္ဆာမ်ိဳးမွာ ေသြးအားနည္းျခင္း ကိုျဖစ္ေစပါတယ္။  

ရိုးတြင္းျခင္ဆီမွာေသြးနီဥေတြ အျပင္ ေသြးတိတ္ေအာင္လုပ္တဲ့ ေသြးဥမႊားေတြလဲ ထုတ္လုပ္ တာမို႔ ေသြးဥမႊားထုတ္လုပ္မႈကိုလည္းထိခိုက္ေစတဲ့အတြက္ ေသြးမတိတ္ျခင္းကိုပါ ျဖစ္ေစ ပါတယ္။

ကိုယ္ထဲမွာ လွည့္ပတ္ေနတဲ့ ေသြးထဲက ေသြးဥျဖဴေတြ ကကိုယ္ထဲကို၀င္လာတဲ့ ပိုးေတြ အထူး သျဖင့္ ျပည္တည္ေစသည့္ပိုး မ်ားကိုသုတ္သင္ရွင္းလင္းတာမို႔ ဒီကင္ဆာမွာ bacteria  ပိုးေရာဂါမ်ား အျဖစ္မ်ားၿပီး ကူးဆက္တတ္သည့္ ပိုးေရာဂါမ်ားျဖစ္တဲ့ နမိုးနီယာေရာဂါ၊ေသြးျပည္တည္ေရာဂါ၊ ဥေဏွာက္ျပည္တည္ ေရာဂါ စသည္မ်ားေၾကာင့္ အသက္ေသဆံုး ၾကပါတယ္။

          (lymphocytic) နဲ႔ (myeloid) ကင္ဆာမ်ားကို (acute leukemia) နဲ႔ နာတာရွည္ (chronic leukemia) အျပင္ (Pathological) နည္းျဖင့္ အဓိကပါ၀င္တဲ့ ကင္ဆာဆဲလ္ ေပၚ မူတည္ၿပီး အမ်ိဳးမ်ားစြာ ထပ္ခြဲထားပါတယ္။

          အျခားေသာကင္ဆာမ်ားကဲ့သို႔ ေသြးကင္ဆာ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္တယ္ဆိုတာတိတိက်က် မသိပဲ အေၾကာင္းေပါင္းမ်ားစြာေၾကာင့္ ေသြးကင္ဆာျဖစ္တာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ ေသြးကင္ဆာ အမ်ိဳးမ်ားစြာ ထဲက (acute myloeid leukemia) က Down syndrome ေခၚတဲ့ ဗီဇမ်ိဳးရိုး မမွန္ တဲ့ေရာဂါသည္ ခေလးေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတာေတြ႔ရပါတယ္။ ဒီခေလးေတြက ဖခင္ အထူးသျဖင့္ မိခင္အသက္ႀကီးမွ ရေသာခေလးမ်ားမွာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒီခေလးေတြက ျပံဳးရႊင္တဲ့ မ်က္ႏွာရွိၿပီး အသက္ႀကီးလာေပမဲ့ ဉာဏ္ရည္ လိုက္မႀကီးပဲ ခေလးစိတ္ပဲ ရွိေနတတ္ ပါတယ္။ ခေလးအားလံုးရဲ့မ်က္ႏွာကလည္း ေမာင္ႏွမေတြလို ဆင္တူၾကၿပီး မ်က္ႏွာ  ၀ိုင္း၀ိုင္း၊ ႏွာေခါင္း ျပားျပားနဲ႔ မ်က္ေစ့ ေမွးေမွးေတြျဖစ္ပါတယ္။ မြန္ဂိုလူမ်ိဳးေတြနဲ႔ တူလို႔ (mongoloid) ေရာဂါ လို႔လဲ ေခၚပါတယ္။ ေတာင္ႀကီးၿမိဳ႔က သူနာျပဳဆရာမအုပ္ တစ္ေယာက္ရဲ့ေမာင္ အသက္ ၄၀ ႏွစ္ဟာ ဒီေရာဂါသည္ ျဖစ္ၿပီး သူ႔မိခင္ေသဆံုးတဲ့ေန႔မွာ မိတ္ေဆြမ်ားအိမ္မွာ မ်ားစြာရွိေန တာကို ခေလးတစ္ေယာက္လို ၀မ္းသာေပ်ာ္ရႊင္ေနတာေတြ႔ခဲ့ရပါတယ္။

ဒီကင္ဆာမ်ိဳး (acute myloeid leukemia) ျဖစ္ေစတဲ့ ေနာက္ မ်ိဳးရိုးဗီဇ မူမမွန္တဲ့ ေရာဂါ ကေတာ့ Ashkenazi ဂ်ဴးမ်ားနဲ႔ South Africa က Afrikaners ေတြမွာေတြ႔ရတဲ့ Fanconi ေခၚတဲ့ မ်ိဳးရိုးလိုက္ ေသြးအားနည္းေရာဂါရွင္ ေတြပါပဲ။ ဒီေရာဂါသည္ေတြဟာ အရပ္ပုၿပီး ေမြးရာပါ အေရျပား၊ ေခါင္း၊ မ်က္လံုး၊ နားရြက္၊ ေက်ာက္ကပ္ ပံုမမွန္ၾကပဲ (congenital abnormalities) မ်ားေသာအားျဖင့္ အသက္ ၃၀ ေလာက္မွာ ေသဆံုးၾက ပါတယ္။

က်န္ေသြးကင္ဆာေတြကေတာ့ ဓါတ္ေရာင္ျခည္မ်ား၊ ကင္ဆာျဖစ္ေစေသာ ဓါတု ပစၥည္းမ်ား၊ ကင္ဆာျဖစ္ေစသည့္ ဗိုက္ရပ္ပိုးမ်ားေၾကာင့္ျဖစ္တာ ေတြ႔ရွိရပါတယ္။

အစားအေသာက္အေနနဲ႔ ထူးထူးျခားျခား ေသြးကင္ဆာျဖစ္မႈနဲ႔ ပတ္သက္တာ မေတြ႔ ရပဲ ဟင္းသီး ဟင္းရြက္စား သူမ်ားမွာ ေသြးကင္ဆာျဖစ္ပြါးမႈနည္းတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ဆံပင္ ဆိုးေဆးမ်ား၊ ေရနံထြက္ ပစၥည္းမ်ားေၾကာင့္ ေသြးကင္ဆာ ပိုျဖစ္တာကိုလည္း ေတြ႔ရပါတယ္။ အခ်ိဳ႔သူမ်ားမွာ အေမမွသားသမီးသို႔ ကူးျခင္း၊ အမႊာမ်ားတြင္ ျဖစ္ပြါးသည္ကို ေတြ႔ရပါတယ္။

          ကုသျခင္းအေနနဲ႔ ကင္ဆာေဆးမ်ား၊ ရိုးတြင္းျခင္ဆီအစားထိုးျခင္းနဲ႔ ဓါတ္ကင္္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ေသြးကင္ဆာက အသံတိတ္ေရာဂါ ( silent disease) ျဖစ္ပါတယ္။ ေရာဂါျဖစ္စမွာ နာျခင္း၊ အနာျဖစ္ျခင္း စသည့္ ေရာဂါ လကၡဏမ်ား မရွိပါဘူး။ အေျခအေနဆိုးမွ ဥပမာ ေသြးဥနီေတြအထြက္နည္းသြားၿပီး ေသြးအားနည္းလကၡဏာေတြ၊ ေသြးဥမႊားေတြနည္းသြားလို႔ ေသြးေျခဥျခင္း၊ ကိုယ္တြင္ အနီေရာင္ အစက္ အေျပာက္မ်ားေပၚျခင္း၊ ေသြးမတိတ္ျခင္း၊ စသည့္မ်ား၊ ေသြးဥျဖဴမ်ားနည္းလို႔ မၾကာခဏဖ်ားျခင္းမ်ား ေၾကာင့္ ေသြးစစ္ၾကည့္မွ ေသြး ကင္ဆာျဖစ္ေနမွန္း သိရတာမ်ားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ မၾကာခဏဖ်ားနာရင္၊ အေၾကာင္း မရွိပဲ အားနည္းျခင္း၊ ေမာျခင္း၊ ကိုယ္တြင္အနီစက္မ်ားျဖစ္ေပၚလာပါက ဆရာ၀န္ျပၿပီ ေသြးစစ္သင့္ပါတယ္။

က်မကိုယ္တိုင္ေတြ႔ခဲ့ရတဲ့ ေသြးကင္တာရွင္ သံုးဦးအေၾကာင္းကိုေဖၚျပခ်င္ပါတယ္။ သူတို႔သံုးဦးဟာ ေသြးကင္ဆာျဖစ္တာျခင္းတူေပမဲ့ တင္ျပပံု (Presentation) မတူပါဘူး။ တစ္ဦးက က်မသူငယ္ခ်င္း ဆရာ  ၀န္မရဲ့ ဦးေလးအရင္းပါ။ သူ႔သမီးလက္ထပ္မဲ့ေန႔မွာ အိမ္ကို ျပင္ဆင္ရင္း လက္ကို တူထုမိၿပီး ေသြးမတိပ္ နိုင္လို႔ ေသြးစစ္ လိုက္ေတာ့မွ ေသြးကင္ဆာ ျဖစ္မွန္း သိပါေတာ့တယ္။ ဒါေပမဲ့သိပ္ ေနာက္က်သြားပါၿပီ။ ေနာက္ လအနည္းငယ္မွာပဲ ေသဆံုးသြား ပါတယ္။ ဒီလူနာမွာ ေသြးကင္ဆာတဲလ္ေတြက ေသြးဥမႊားျဖစ္မဲ့ ေသြးဆဲလ္ေတြကို ပိုမိုထိခိုက္ ေစတာမို႔ ေသြးမတိတ္တဲ့ လကၡဏ ကိုအရင္ျပတာပါ။

ေနာက္တစ္ေယာက္ကေတာ့ က်မသူငယ္ခ်င္း ခြဲစိတ္ဆရာ၀န္ တစ္ဦးပါ။ ေနမေကာင္းတာ တစ္ပတ္ေက်ာ္ ၾကာေနလို႔ ေသြးစစ္ဖို႔ ေရာက္လာပါတယ္။ ဆရာလည္းေနာက္ ၆လ မွာ သူခ်စ္တဲ့မိသားစုကိုခြဲ သြားရပါ ေတာ့တယ္။

     ေနာက္တစ္ဦးကေတာ့  ဗိုလ္ထဲမွာ အလံုး စမ္းမိလို႔ ေရာက္လာတဲ့ လူနာပါ။ ကင္ဆာတဲလ္ေတြ သရက္ရြက္ထဲမွာ တေျဖးေျဖးမ်ားလာလို႔ သရက္ရြက္ႀကီးလာတာေၾကာင့္ ကိုယ့္ဘာသာ စမ္းမိ တာပါ။

    ယခုေခတ္မွာ အစြမ္းထက္တဲ့ ေသြးကင္ဆာကုေဆးေတြ ေပၚေပါက္လာလို႔ အခ်ိဳ႔ေသာ ေသြးကင္ဆာ မ်ားကို ေရာဂါမကၽြမ္းခင္ ေစာေစာကသိၿပီးေဆးကုသခံရမယ္ဆိုရင္ သက္တမ္း ေစ့နီးပါး အသက္ရွင္နိုင္ ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ က်န္းမာေရးစစ္ေဆးမႈမ်ား (ဆီး၊၀မ္း၊ေသြး အပါ အ၀င္) ကို အနည္းဆံုး တစ္ႏွစ္ တစ္ႀကိမ္ခန္႔ စစ္ေဆးသင့္ပါေၾကာင္း သတိေပး နႈိးေစာ္လိုက္ ပါတယ္။

က်မ္းကိုး။

wikipedia

သားအိမ္ေခါင္းကင္စာကာကြယ္ေဆး။

သားအိမ္ေခါင္း (၀ါ) သားအိမ္၀ = Cervix
သားအိမ္ကိုယ္ထည္              = Uterus
မိန္းမကိုယ္                        = Vagina
အမ်ိဳးသမီးမ်ိဳးဥ                   = Ovary

အခုတေလာ ျမန္မာနိုင္ငံမွာေခတ္စားေနတာက သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာကာကြယ္ေဆးအေၾကာင္း။
ေဆးထိုးခက သိန္းေက်ာ္က်တာေၾကာင့္ ေဆးထိုးသူမ်ားက ငါထိုးနိုင္တယ္ဆိုၿပီးၾကြားၾကတယ္။
ေဆးကုမၸဏီေတြကလည္းအေ၇ာင္းရသြက္ေအာင္ လူသိမ်ားတဲ့ရုပ္ရွင္ပညာရွင္ေတြ၊အဆိုေတာ္
စတာေတြနဲ႕ေၾကာ္ျငာ (Advertise) ၾကတယ္။ဓမၼကထိကဆရာေတာ္ ေတြရဲ့တရားေတာ္ေတြ ထဲမွာ ေတာင္ထဲ့ ေဟာတဲ့အထိေခတ္စား လာတယ္။ တရားေတာ္ေတြဟာ ေတာနယ္ေတြအထိေရာက္တာမို႕အလြန္ေကာင္းပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေဆးပညာ ရွင္ေတြမဟုတ္တဲ့သူေတြကိုေဆးပညာဗဟုသုတေပးမယ္ဆိုရင္ အမွန္အတိုင္း ေပးသင့္ပါတယ္။  နို႕မဟုတ္ရင္ ေက်ာ္ၾကားေအာင္လို႕ညာ တဲ့ ေက်ာ္ညာျဖစ္သြားပါမယ္။ ျမန္မာအမ်ားစုကလည္း ဘယ္ဟာကိုမွတိတိက်က်ေလ့လာေလ့မရွိၾကဘဲ နားစြန္နားဖ်ားနဲ႕မိုးကုတ္ ဆရာေတာဘုရားႀကီး ေဟာသလို သူမ်ားပါးစပ့္ဖ်ားမွာဆံုးၿပီး၊ သူမ်ားေယာင္တိုင္းလိုက္ေယာင္ အေမာင္ဘာမွန္းမသိ ေတြကမ်ား ၾကတယ္။

သားအိမ္ကင္ဆာမွာ သားအိမ္ကိုယ္ထည္ မွာျဖစ္တဲ့ကင္ဆာနဲ႕သားအိမ္၀ (၀ါ) သားအိမ္ေခါင္း မွာ ျဖစ္တဲ့ကင္ဆာဆိုၿပီး ၂ မ်ိဳး ရွိပါတယ္။ ဒီ၂ မ်ိဳးက လံုး၀မတူပါဘူး။ သားအိမ္ကိုယ္ထည္ မွာျဖစ္တဲ့ ကင္ဆာက အပ်ိဳႀကီး ေတြမွာ အျဖစ္မ်ားၿပီး၊သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာကေတာ့အိမ္ေထာင္ဆက္မ်ားတဲ့သူ၊ ခေလးမ်ားမ်ားေမြးခဲ့တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာအျဖစ္မ်ားပါတယ္။ ဘာလို႕လဲဆိုေတာ့ ကင္ဆာျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းေတြက မတူၾကလို႕ပါ။ သားအိမ္ေခါင္း ကင္ဆာက လိင္ဆက္ဆံရာက ကူးလာတဲ့ virus ပိုုးေတြေၾကာင့္ျဖစ္တာပါ။  အခုကာကြယ္ေဆးဆိုတာကဒီ virus ပိုုးေတြ မကူးဆက္ ေအာင္ကာကြယ္တဲ့ ေဆးပါ။ ဒါေၾကာင့္ တစ္ခါမွလိင္မဆက္ဆံဖူးတဲ့ တကဲ့အပ်ိဳႀကီးစစ္စစ္ေတြမွာ ျဖစ္စရာ အေၾကာင္းမရွိလို႕ကာကြယ္ေဆးလဲထိုးစရာမလိုပါဘူး။ ထိုးတယ္ဆိုရင္ေတာ့ အိမ္ေထာင္ျပဳဖို႕စဥ္းစားလို႕လား ဒါမွမဟုတ္ ခိုးစားဖို႕ရည္ရြယ္တာလားလို႕ထင္စရာျဖစ္တဲ့အတြက္ ေဆးထိုးနိုင္တယ္လို႕ႀကြားမယ္ ဆိုရင္လဲ သတိထားၿပီးႀကြားၾကပါ၊လူပံုအလယ္မွာ ေဒါင္းက ကမိသလိုျဖစ္ေနပါလိမ့္မယ္။

သားအိမ္ကိုယ္ထည္ကင္ဆာဘာေၾကာင့္ျဖစ္တယ္ဆိုတာမသိေသးပါဘူး။ ဒီကင္ဆာျဖစ္တဲ့သူေတြကို ေလ့လာတဲ့အခါမွာေအာက္ပါအခ်က္မ်ားနဲ႕အတူေတြ႕ရတာေၾကာင့္၎တို႕ကို သားအိမ္ကိုယ္ထည္ကင္ဆာ
ျဖစ္ေစနိုင္တဲ့ အေၾကာင္း (အႏၱရာယ္ျဖစ္နိုင္ေသာအခ်က္မ်ား)ေတြလို႕ေဖၚျပၾကပါတယ္။

အႏၱရာယ္ျဖစ္နိုင္ေသာအခ်က္မ်ား
၁။ အ၀လြန္ျခင္း။
၂။ အမ်ိဳးသမီးေဟာ္မုန္း(high levels of estrogen) မ်ားျခင္း။
၃။ သားအိမ္အတြင္းသားပြါးမ်ားျခင္း။ (endometrial hyperplasia)
၄။ ေသြးတိုးျခင္း (hypertension)
၅။ အမ်ိဳးသမီးမ်ိဳးဥေရာဂါမ်ား (polycystic ovary syndrome)
၆။ တခါမွကိုယ္၀န္မေဆာင္ဖူးျခင္း (nulliparity (never having carried a pregnancy)
၇။ ၿမံဳျခင္း (infertility (inability to become pregnant)
၈။ အပ်ိဳျဖစ္ေစာျခင္း (early menarche (onset of menstruation)
၉။ မီးရပ္ဆံုးမႈေနာက္က်ျခင္း (late menopause (cessation of menstruation)
၁၀။ သားအိမ္အတြင္းအသားပိုႏွင့္ကင္ဆာမဟုတ္ေသာေရာဂါမ်ား (endometrial polyps or other benign growths of the uterine lining)
၁၁။ ဆီခ်ဳိေရာဂါ။
၁၂။ တိရစၦာန္အဆီ အစားမ်ားျခင္း။
၁၃။ ကိုယ္ခႏၶာေအာက္ပိုင္းဓါတ္ေ၇ာင္ျခည္ျဖင့္ကင္ျခင္း။ (pelvic radiation therapy)
၁၄။ ရင္သားကင္ဆာ။
၁၅။ အမ်ိဳးသမီးမ်ိဳးဥကင္ဆာ။
၁၆။ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈမရွိျခင္း။
၁၇။ အသက္ ၃၅ ႏွစ္ထက္ႀကီးျခင္း။
၁၈။ အရက္ေသာက္ျခင္း။

ကာကြယ္ေဆးဆိုတာ ေရာဂါမျဖစ္ေအာင္ကာကြယ္တာမို႕ ေရာဂါမျဖစ္ေအာင္ ျဖစ္နိုင္ေျခ ရွိတဲ့ သူေတြကို ထိုးရပါမယ္။ ေရာဂါကူးၿပီးသားသူကိုထိုးလို႕က ပိုက္ဆံကုန္ရံု၊အသားနာရံုသာျဖစ္ပါမယ္။ ဒါေၾကာင့္ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာျဖစ္ၿပီးသားသူေတြထိုးဖို႕မလိုသလို၊ ခေလးေတြလဲေမြးၿပီးၿပီး မိမိအိမ္ေထာင္ရွင္ တစ္ဦးတည္းအေပၚမွာသစၥာရွိရွိေပါင္းမယ္။ ကိုယ့္ခင္ပြန္းကလည္း ကိုယ္ကလြဲရင္ မေဖါက္ျပန္တဲ့သူ ဆိုရင္ ထိုးစရာမလိုဘူးဆိုတာ သိသာပါတယ္။ (လူေျပာင္းၿပီးဆက္ဆံရင္ေတာ့ မတူတဲ့ virus ေျပာင္းၿပီးကူးနိုင္လို႕ထိုးသင့္ပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ကိုယ့္အမ်ိဳးသားက အဆီအဆိမ့္တြင္မက ငပိရည္တို႕စရာ စတာ ေတြပါ စားတတ္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ထိုးသင့္ပါတယ္။)

ျပင္သစ္နိုင္ငံမွာ အရြယ္ေရာက္စ လိင္ဆက္ဆံမႈ မျပဳရေသးတဲ့ မီးေခါင္းေပါက္အရြယ္ေတြကို အစိုးရ ကိုယ္တိုင္က အကုန္အက်ခံၿပီးကာကြယ္ေဆးထိုးေပးပါတယ္။ ၾသစေတးလီးရာနိုင္ငံမွာ အသက္ ၁၁-၁၃ ႏွစ္အရြယ္အပ်ိဳေပါက္မ်ားကိုထိုးပါတယ္။ အေမရိကားမွာ ၉-၂၆ ႏွစ္အမ်ိဳးသမီးမ်ားနဲ႕၉-၂၁ ႏွစ္ အမ်ိဳးသား မ်ားကိုထိုးေစပါတယ္။ အိမ္ေထာင္သယ္ေတြနဲ႕အရြယ္ေရာက္ၿပီးသူ ေတြကို အစိုးရ ကလည္းထိုး မေပး ပါဘူး၊ သူတို႕ကိုယ္တိုင္လည္းအကုန္ခံ၊အနာခံၿပီးမထိုးၾကပါဘူး။ ဘာျဖစ္လို႕လဲဆိုေတာ့ မလို လို႕ပါ။ သူတို႕ေတြက အိမ္ေထာင္သည္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အိမ္ေထာင္မရွိသူပဲျဖစ္ျဖစ္ႀကိဳက္တဲ့သူနဲ႕အခ်ိန္မေရြး အရြယ္ေရာက္ ကထဲကလိင္ဆက္ဆံၾကတာမို႕ virus မ်ိဳးစံုနဲ႕ကူးၿပီး သားမို႕ပါ။ ျပင္သစ္အမ်ိဳးသမီး တစ္ေယာက္ရဲ့ဘ၀မွာသူမနဲ႕ဆက္ဆံခဲ့ဖူးတဲ့သူေတြကို အကုန္မွတ္မိဖို႕ေတာင္မလြယ္ဘူးလို႕ဆိုပါတယ္။

သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာကာကြယ္ေဆးအေၾကာင္းအေသးစိပ္ကိုဒီဆိုဒ္မွာ (ကာကြယ္နိုင္တဲ့ကာကြယ္ ေဆးရွိတဲ့ တစ္ခုတည္းေသာကင္ဆာေရာဂါ) အေနနဲ႕ေဖၚျပထားပါတယ္။

က်မ္းကိုး
1. National Cancer Prevention Policy Australia
2. CDC. gouv
3. wikipedia

အားနာသင့္မွ အားနာရင္ေကာင္းမယ္ထင္ပါတယ္။

WHO ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႔ကေနၿပီး ဆင္းရဲတဲ့နိုင္ငံေတြမွာျဖစ္ပြါးတဲ့ေရာဂါေတြျဖစ္တဲ့့ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ၊ ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါ၊အနာႀကီးေရာဂါစတာေတြနဲ႔ပတ္သက္တဲ့သေတသနေတြျပဳလုပ္နိုင္ဖို႔အတြက္ အဲ့ဒီနိုင္ငံကသုေတသနပညာရွင္ေတြကိုႏွစ္စဥ္ Ph D ေခၚတဲ့ပညာသင္ဆုကိုခ်ီးျမွင့္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့က်မတို႔
ျမန္မာနိုင္ငံကဒီအေၾကာင္းကိုမသိခဲ့ပါဘူး။ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္မွ ေဆးသုေတသနဦးစီးဌာန (ယခု ျမန္မာျပည္ ေအာက္ပိုင္းေဆးသုေတသနဦးစီးဌာန ) က ဒါရိုက္တာတစ္ဦး ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႔မွာအစည္းအေ၀း တက္ခြင့္ရေတာ့မွသိလာရပါတယ္။ သတင္းရလွ်င္ရခ်င္း ဒါရိုက္တာခ်ဳပ္ (DG) ကိုေျပာျပပါတယ္။
ဒါရိုက္တာခ်ဳပ္ ကလည္း ဌာနမွသုေတသန၀န္ထမ္းအားလံုးကိုအစည္းအေ၀းေခၚၿပီး Ph D ပညာ သင္ဆုေလွ်ာက္ၾကဖို႔ေျပာပါတယ္။ ၎အျပင္ immunology ဌာနတြင္တာ၀န္ထမ္း ေဆာင္ေနေသာ က်မႏွင့္က်မရဲ့ဆရာႏွစ္ဦးလံုးကိုေခၚၿပီး တိုးတက္ေနေသာ ငွက္ဖ်ားေရာဂါခုခံကာကြယ္ျခင္းပညာ (immunology of malaria) ႏွင့္ ပတ္သက္သည့္  သုေတသနပညာသင္ဆုတင္သြင္းရန္ေျပာဆိုပါတယ္။ က်မဆရာကသူ႔မွာသုေတသနလုပ္ငန္းေတြအလြန္မ်ားေၾကာင္း၊ ငွက္ဖ်ားေရာဂါကိုလည္းစိတ္မ၀င္စား ေၾကာင္း ေျပာ ဆိုပါတယ္။ က်မ ကေတာ့  immunology နဲ႔ပတ္သက္တာဆိုအကုန္စိတ္၀င္စားပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ သူမ်ားနဲ႔လုၿပီးလုပ္ရမဲ့ အလုပ္ထက္ သူမ်ားမလုပ္ခ်င္တဲ့ လုပ္ငန္းကိုသာ ေအးေအးေဆးေဆး လုပ္ခ်င္ပါ တယ္။ ဒါေၾကာင့္လုပ္မဲ့အေၾကာင္း၀န္ခံလိုက္ၿပီး immunology of malaria နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ စာတမ္းေတြကို စာၾကည့္တိုက္မွာရွာေဖြဖတ္ေနပါတယ္။

က်မတို႔ ေဆးသုေတသနဦးစီးဌာန မွာဌာနခြဲေပါင္းမ်ားစြာထဲက ငွက္ဖ်ားေရာဂါဌာနက ေဆးသုေတသန ဦးစီးဌာန စဖြင့္ကတည္းကတည္ရွိေနတဲ့ဌာနပါ။ immunology ဌာနကေတာ့ေနာက္ေပါက္တဲ့ဌာနပါ။ ငွက္ဖ်ားေရာဂါနဲ႔ပတ္သက္တဲ့သုေတသနေတြကို ငွက္ဖ်ားေရာဂါဌာနကတဆိုက္မတ္မတ္ လုပ္ ေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ငွက္ဖ်ားေရာဂါပိုးနဲ႔ပတ္သက္တာေတြပဲလုပ္ျဖစ္ၿပီး immunology  နဲ႔ပတ္သက္ တာေတာ့ မလုပ္ျဖစ္ခဲ့ဘူးလို႔ DG ကေျပာပါတယ္။

Ph D ပညာ သင္ဆုအတြက္ မိမိရဲ့ကိုယ္ေရးရာဇ၀င္၊မိမိေဆာင္ရြက္မည့္ သုေတသနကိုတင္သြင္းရမည့္ အျပင္ မိမိကိုေထာက္ခံမည့္သူႏွစ္ဦးကလည္း ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႔သို႔ေထာက္ခံစာတိုက္ရိုက္ပို႔ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ မွတ္မွတ္ရရ ငွက္ဖ်ားေရာဂါဌာနက သုေတသနအရာရွိ ၄ဦးႏွင့္က်မ အားလံုးေပါင္း ၅ ဦး ေလွ်ာက္ၾကမွာျဖစ္ပါတယ္။ က်မတို႔ပညာသင္ဆုအတြက္ျပင္ဆင္ေနစဥ္ ျပင္သစ္နိုင္ငံကနံမည္ၾကီးွ
ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ပါေမာကၡျမန္မာနိုင္ငံကိုအလည္လာေရာက္မယ္လို႔ သိရပါတယ္။ အဲ့ဒီပါေမာကၡက ျမန္မာနိုင္ငံစစ္တကၠသိုလ္ကပါေမာကၡေတြနဲ႔ငွက္ဖ်ားေရာဂါပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေနတာမို႔ ၎တို႔ရဲ့
သုေတသနလုပ္ငန္းေတြေဆြးေႏြးဖို႔ပါ။ ရန္ကုန္ေရာက္စဥ္ ေဆးသုေတသနဦးစီးဌာန ကိုလည္း လာ ေရာက္လယ္ပတ္မွာျဖစ္ပါတယ္။
၎လာေရာက္စဥ္ က်မတို႔ပညာသင္ဆုတင္သြင္းမဲ့သူမ်ားသူနဲ႔ေတြ႔ဆံုၿပီး အၾကံဥာဏ္ယူဖို႔ DG က ေျပာဆိုပါတယ္။ (DG နဲ႔ Directors မ်ားအေနနဲ႔အသစ္တပ္မံေဆာက္လုပ္မဲ့အေဆာက္အဦး အတြက္ ဌာနအျပင္သြားရမွာမို႔ မေတြ႔ဆံုနိုင္ေၾကာင္းေျပာဆိုပါတယ္)။

ျပင္သစ္ ပါေမာကၡ ေရာက္တဲ့အခါ က်မတို႔ ၅ ဦးအျပင္ ငွက္ဖ်ားေရာဂါဌာနနဲ႔အျခားဌာနမွ စိတ္၀င္စားသူ
မ်ားစုစုေပါင္း ၂၀ ခန္႔နဲ႔အစည္းအေ၀းခန္းမွာေတြ႔ဆံုၾကပါတယ္။ က်မအေနနဲ႔ ငွက္ဖ်ားေရာဂါခုခံကာကြယ္
ျခင္းဆိုင္ရာ စာတမ္း ၂၀၀ ခန္႔ဖတ္ထားၿပီးၿပီးမို႔ က်မ မရွင္းလင္းတာမ်ား၊ကို၀င္ေရာက္ေဆြးေႏြးပါတယ္။
ျပင္သစ္ ပါေမာကၡ ကလည္းသူကၽြမ္းက်င္ရာသုေတသနေတြျဖစ္ေနတာမို႔ က်မနဲ႔သူႏွစ္ေယာက္ထဲစကား
ေျပာသလိုျဖစ္ေနပါတယ္။ နို္င္ငံျခားကသူေတသနပညာရွင္ေတြက သူတို႔စိတ္၀င္စားရာဘာသာရပ္တစ္ခုထဲ
ကိုသာ တစ္သက္လံုးလုပ္ေဆာင္ၾကတာမ်ားပါတယ္။ က်မတို႔နိုင္ငံမွာေတာ့ ပညာရွင္နညး္ပါးမႈ၊ပစၥည္း
ရွားပါးမႈေၾကာင့္ လိုအပ္ရင္လိုအပ္သလို ၀င္လုပ္ၾကရတာမို႔ တစ္ခုထဲကိုေဇာက္ခ်မလုပ္နိုင္ပါဘူး။ က်မ ဆိုရင္ ေဆးသုေတသနကိုေရာက္စက ေမြေပြးဆိပ္သုေတသနလုပ္ခဲ့ရၿပီး ေနာက္အသဲေရာင္အသား၀ါ
ေရာဂါသုေတသနေျပာင္းလုပ္ရပါတယ္။ ေနာက္ AIDS ေရာဂါေပၚလာေတာ့ AIDS ေရာဂါ သုေတသန လုပ္ခ်င္တဲ့သူ မရွိတာမို႔ က်မတာ၀န္ယူလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ အခု ငွက္ဖ်ားေရာဂါစလုပ္ဖို႔ျပင္ဆင္ေနရပါၿပီ။

ျပင္သစ္ ပါေမာကၡ နဲ႔ေတြ႔ဆံုမဲ့ စစ္တကၠသိုလ္မွပါေမာကၡ ေတြကလည္းသူန႔ဲေတြ႔ဖို႔မအားျဖစ္ေနတာေၾကာင့္
ရန္ကုန္ေဆးရံုႀကီးကိုေခၚသြားခဲ့တယ္လို႔ေျပာပါတယ္။ က်မတို႔ေဆးေက်ာင္းမွာ သုေတသနေတြလုပ္ဖို႔
ေနေနသာသာ၊သင္ေတာင္မသင္ခဲ့ရတဲ့အျပင္ ေဆးရံုမွာတစ္ေန႔တစ္ေန႔အလွ်င္မွီေအာင္မနဲလုပ္ေနရတဲ့
ဆရာ၀န္ေတြအေနနဲ႔ သုေတသနလုပ္ဖို႔လည္းအခ်ိန္မရွိ၊ေလ့လာဖို႔လည္းအခ်ိန္မရွိ (ေဆးရံုက အျပန္ ေဆးခန္းေျပးေနၾကရတာမို႔) သုေတသနပညာရွင္ျပင္သစ္ ပါေမာကၡ နဲ႔ေျပာစရာစကား သိပ္ရွိပံုမရပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ျပင္သစ္ ပါေမာကၡက ေနာက္ေန႔ကိုေဆးရံုကိုမသြားခ်င္ေၾကာင္း ေဆးသုေတသနကိုသာ လာလို ေၾကာင္းေျပာပါတယ္။ ဦး... က ေဒၚ... မ်က္စပစ္လိုက္လို႔ ျပင္သစ္ ပါေမာကၡေဆးသုေတသနကို သာ လာခ်င္ တယ္လို႔ ေျပာပါတယ္ (က်မကိုခ်စ္လို႔ စတယ္လို႔ပဲ စိတ္ခ်မ္းသာေအာင္ယူဆလိုက္ပါတယ္။)

 DG အစည္းအေ၀းကျပန္ေရာက္ေတာ့ က်မတို႔ကိုေခၚေတြ႔ပါတယ္။ ေနာက္ေန႔  ျပင္သစ္ ပါေမာကၡ နဲ႔ေတြ႔ရင္ သူ႔ဌာနမွာ ျမန္မာပညာေတာ္သင္ေတြလက္ခံနိုင္ မနိုင္၊တကယ္လို႔လက္ခံနိုင္မယ္ဆိုရင္ တစ္လ ဘယ္ေလာက္ေပးရမယ္ဆိုတာ (ပညာေတာ္သင္ေတြနိုင္ငံျခားဓါတ္ခြဲခန္းေတြမွာ သုေတသနလုပ္တဲ့အခါ ကုန္က်မဲ့ ပစၥည္းေတြအတြက္လက္ခံတဲ့ ဌာနကို တစ္လ US ေဒါလာ ၃၀၀၀ ေပးရေၾကာင္း တကယ္လို႔သူ႔ဌာနက သက္သာရင္ သူ႔ဌာနကိုပို႔မယ္လို႔ေျပာပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခုက က်မတင္သြင္းမဲ့ WHO ပညာ သင္ဆုအတြက္သူ႔အေနနဲ႔ ေထာက္ခံေပးနိုင္မေပးနိုင္ကိုလညး္ေမးဖို႔ေျပာပါတယ္။

ေနာက္ေနျပင္သစ္ ပါေမာကၡ နဲ႔ေတြတဲ့အခါ DG မွာထားတာေတြကိုေမးပါတယ္။ သူ႔ဌာနမွာပညာသင္ေတြ
လက္ခံနိုင္ေၾကာင္းတစ္ျပားမွေပးစရာမလိုဘူးလို႔ေျပာပါတယ္။ က်မကိုေထာက္ခံဖို႔ကေတာ့ သူ႔အေနနဲ႔က်မအေၾကာင္းမသိတာမို႔ မေထာက္ခံနိုင္ဘူးလို႔ေျပာပါတယ္။ ဒီအခ်က္ကက်မတို႔ျမန္မာေတြအတုယူရမဲ့
အခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။ နိုင္ငံျခားသားေတြက သူတို႔မလုပ္နိုင္ရင္မလုပ္နိုင္ဘူး ေျဖာင္ပဲေျပာပါတယ္။ က်မတို႔က
အားနာတယ္ဆိုၿပီး မလုပ္နိုင္ပဲ အင္းလို႔ လက္ခံလိုက္တယ္။ ေနာက္ မလုပ္ေပးဘူး။ ဒီေတာ့ အလကား ေနရင္း ကတိပ်က္တာ၊လိမ္ေျပာတာျဖစ္သြားတယ္။ တစ္ဘက္သားမွာလည္း ရမယ္ထင္ၿပီး က်န္တဲ့ရနိုင္တဲ့
သူဆီက အကူအညီမေတာင္းျဖစ္ဘူး၊ သိတဲ့အခ်ိန္က်ေတာ့ အကူအညီေတာင္းဖို႔အခ်ိန္မရွိေတာ့ဘူး။
ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္လံုး နစ္နာတာမို႔ အားနာသင့္မွအားနာသင့္ပါတယ္။ မေပးနိုင္တာ ကိုမေပးနိုင္ဘူးလို႔ ယဥ္ယဥ္ ေက်းေက်းေျပာဖို႔လိုတယ္လို႔ထင္ပါတယ္။

တစ္ရြာတစ္ပုဒ္ဆန္း

က်မ ေတာင္ၾကီးစပ္စံထြန္းေဆးရံုကို house surgeon အျဖစ္ ၁၉၇၃ ကေရာက္ေတာ့ ဆ၇ာမတစ္ဦးက က်မကို ဗမာျပည္ကလာတဲ့ဆရာ၀န္လို႔မိတ္ဆက္ေပးပါတယ္။ ေနာက္ အခါးေရေသာက္မလားတဲ့။ က်မ ကအခါးဆို ေတာ္ေတာ္ေၾကာက္ပါတယ္။ ေနာက္မွသိရတာ က်မတို႕ ေရေႏြးၾကမ္းလို႕ေခၚတာကိုသူတို႕က အခါးရည္လို႕ေခၚတာကိုး။

မိုးရြာတဲ့တစ္ေန႕ေန႕လယ္မွာအိမ္ေရွ႕ကေန အမ်ိဳးသမီးငယ္တစ္ဦးေခါင္းေပၚမွာဘန္းတစ္ခုရြက္ျပီး အသံ၀ဲ၀ဲနဲ ႔ေစ်းေအာ္ေရာင္းတာကို မသဲမကြဲ ၾကားလိုက္ရတဲ့အတြက္ မုန္႔တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးေရာင္းသည္ထင္၍ ေခၚလိုက္ပါသည္။ ဘန္းခ်လိုက္ေတာ့ လားလား ခံုဖိနပ္ေတြျဖစ္ေနပါတယ္။ မိုးဆိုရင္စီးရတာမို႕ မိုးဆိုစီး လို႕
 ေအာ္ေရာင္းတာပါ။  ၾသ  ေတာ္ေတာ္ demonstratif ျဖစ္တဲ့နံမည္ပါလား။
ရုပ္ရွင္ပိတ္ကားကိုလဲ တစ္ဘက္ျပတဲ့။ ေတာ္လိုက္တာ။

တစ္ေန႔ ေန႔လယ္ ဆရာမေလးမ်ားနဲ႕ ေန႔လယ္စာ အတူစားၾကရင္း ဆရာမေလးတစ္ေယာက္က ဆရာ (ေတာင္ၾကီးမွာ ဆရာ၀န္ေတြကို ဆရာလို႕ ေခၚၾကပါတယ္) ကပ္စားမလားလို႔ေမးပါတယ္။ က်မလဲ အလြန္အံ့ၾသသြားပါတယ္။ က်မမွာလဲ ေမေမထဲ့ေပးလိုက္တဲ့ ထမင္းဘူးပါလာတာမို႕ ဘယ္သူ႔ဆီကမွ ကပ္စားစရာမလိုပါဘူး။ အမ်ားနဲ႕ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ရႊင္ စားခ်င္လို႕ အတူစားတာပါ။ နဲနဲေတာ့ ကႊဲ်မီးတိုသြားတယ္။ ေနာက္မွသိရတာက က်မတို႕ကတို႔စရာေတြကိုတို႕စားတယ္လို႔ေျပာေပမဲ့သူတိုု႕က ကပ္စားတယ္ လို႕ေျပာပါတယ္။ က်မတို႕ ထမင္းစားေနခ်ိန္ ရန္ကုန္က သူငယ္ခ်င္း house surgeon လည္းေရာက္လာတာနဲ႔ အတူ၀င္စားဖို႕ေခၚလိုက္ပါတယ္။ သူ႔အတြက္လဲ စားစရာေတြထဲ့ေပးျပီး ဆရာမေလးတစ္ေယာက္က ဆရာ အားမနာလို႕စားတာလား လို႔ေျပာလိုက္တဲ့အတြက္သူ႔ခမ်ာ စားမဲ့ လက္ေတာင္တြန္႔သြားပံုရပါတယ္။ တကယ္က အားမနာပဲစားပါလို႕ ဆိုလိုတာပါ။

က်မ ကျငိမ္ျငိမ္မေနတတ္ပဲ အားရင္တစ္ခုခုလုပ္ေနတတ္လို႕ အိမ္ေနာက္ေဖးမွာ ေျမေပါက္ျပီး ျခံစိုက္ေၾကာင္း ဆရာမ တစ္ဦးက စကား၀ိုင္းတစ္ခုမွာ ခိိ်းမြမ္းေျပာဆိုလိုက္တဲ့အခ်ိန္မွာ နားေထာင္ေနသူတစ္ဦးက ဆရာက ေတာ္ေတ္ာ ရြတာ ပဲေနာ္တဲ့ ။ က်မ ဘာျပန္ေျပာရမယ္မသိပါ။ စိတ္ဆိုးရမွာလား ? သူတို႕က အလုပ္ၾကိုးစားတဲ့သူ မပ်င္းတဲ့သူကို ခ်ီးမြမ္းတဲ့စကားတဲ့ ။ က်မတို႔ ရန္ကုန္မွေတာ့ အထူးသျဖင့္အမ်ိဳးသမီးတစ္ေယာက္ကို ရြတယ္လို႕ေျပာတာ ခ်ိးမြမ္းတာမဟုတ္ပဲ နာစရာေကာင္းတဲ့ ဆဲနည္း ပါ။

တစ္ေန႔ေန႔လည္ ေတာင္ႀကီးၿမိဳ႔ ေတာင္ေဆးရံုလို႔ေခၚတဲ့ခေလးအထူးကုေဆးခန္းမွာတာ၀န္က် ေနတုန္း ေဒသခံ အမ်ိဳးသမီးတစ္ဦး ၃ ႏွစ္အရြယ္ ခေလးငယ္ခ်ီၿပီးေရာက္လာပါတယ္။
စာေရးသူ   ခေလးဘာျဖစ္လို႔လဲ။
အမ်ိဳးသမီး  သံစူးလို႔။
စာေရးသူလဲ ခေလးရဲ့ ေျခႏွစ္ေခ်ာင္းလံုးမွာသံစူးတဲ့ဒဏ္ရာရွာတာမေတြ႔တာနဲ႔ လက္ႏွစ္ဘက္မွာရွိလိုရွိျငား ရွာေတာ့လည္း လံုး၀ မေတြ႔ပါဘူး။ ဒါနဲ႔..
    သံက ဘယ္မွာစူးတာလဲ လို႔ ေမးလိုက္ပါ တယ္။ အမ်ိဳးသမီးက ဗိုလ္မွာလို႔ ေျဖပါတယ္။ က်မ စိတ္ထဲမွာ ဘုရားတမိပါတယ္။ ဒီအရြယ္ခေလးဗိုက္မွာ အဆီအသားမရွိလို႔ သံစူးလို႔ကေတာ့ ဗိုလ္ထဲက အူေတြ အသဲေတြ ထိမွာေသခ်ာလို႔ပါပဲ။ ခေလးဗိုလ္သံစူးေလာက္ေအာင္္္ နေမာ္နမဲ့ နိုင္ရန္ေကာလို႔ အျပစ္တင္တဲ့ အသံနဲ႔ ဘယ္လိုလုပ္ဗိုက္ သံစူးရတာလဲလို႔ ေမးလိုက္ပါတယ္။
ဒီအခါမွာေတာ့က်မေဘးက ေဒသခံဆရာမေလးက က်မတို႔ရဲ့ျပႆနာကုိ ရိပ္စားမိၿပီး၀င္ေျဖပါတယ္။ သံစူးတယ္ဆိုတာ ဗိုက္ထဲက သံေကာင္ေတြ ေၾကာင့္ ဗိုလ္နာတာကိုေျပာတာတဲ့။ (ျမန္မာျပည္ေအာက္ပိုင္းမွာေတာ့ သံထိုးတယ္လို႔ ေျပာပါ တယ္)။ ၾသ ေတာ္ပါေသးရဲ့။

အဂၤလိပ္ ဂဏန္း တစ္နဲ႕ ခုနစ္ ေရးနည္းအမွန္

က်မတို႔ ေတြ အဂၤလိပ္ ဂဏန္း တစ္နဲ႕ ခုနစ္ ကို I နဲ႕  7 လို႕ ေရးၾကတယ္။ ျပင္သစ္ေရာက္ေတာ့ သူတို႕က တစ္ကို အလံလို ထပ္မွာအစြန္းထြက္ျပီးေရးတယ္။ ခုႏွစ္ကိုလည္း အလယ္မွာကန္႔လန္႕ျဖတ္ တစ္ေခ်ာင္းထဲ့ ေရးတယ္။ တကယ္က ဂဏန္း အေရည္အတြက္ကို ေဒါင့္ေတြနဲ႕ကိုယ္စားျပဳထားတာပါ။ တစ္ ဆို ေဒါင့္တစ္ခု ဒါေၾကာင့္ ထပ္မွာအစြန္းထြက္ျပီးေရးရင္ ေဒ့င့္တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ 2 နွစ္က ေဒါင့္ ခ်ိဳးေရးရင္ ၂ ေဒါင့္ပါ။ 3 ကို ေဒါင့္ ခ်ိဳးေရးရင္ ၃ ေဒါင့္ပါ။ 4 ကို ေဒါင့္ ခ်ိဳးေရးျပီး အစြန္းေတြမထြက္ရင္ ၄ ေဒါင့္ပါ။ အဲ့ဒီလိုေရးၾကည့္ရင္ ၇ က အလယ္တန္းပါမွ ၇ ေဒါင့္ရပါတယ္။ ၈ က ေလးေဒါင့္ ၂ ခုထပ္ထားတာပါ။ ၀ ကေတာ့ ေဒါင့္မရွိပါဘူး။ 

c u နဲ႕ ok

fb စသံုးခါစ က c u ဆိုတာဘာမွန္းမသိခဲ့ဘူး။ ေနာက္မွ see you ကို အတိုေရးတာဆိုဘဲ။ တိုက္ဆိုင္လာလို႕  ယေန႕အမ်ားသံုးေနတဲ့ ok ဆိုတဲ့ စကားလံုးအေၾကာင္းေရာက္သြားတယ္။ အားလံုးအဆငေျ္ပတယ္။ ေကာင္းတယ္ ဆိုရင္ ok  လို႕သံုးၾကတယ္။ ဒီစကားက ဒုတိယကမၻာစစ္မွာ အေမရိကန္စစ္တပ္က စစ္ပြဲ
အေျခအေနနဲ႕ က်ဆံုးမွု႕ေတြကိုအခ်ိန္နဲ႕ တေျပးညီ ေနာက္တန္းကိုသတင္းပို႕တဲ႕အခါမွာ အသံုးျပဳရာက အမ်ားသံုးျဖစ္လာတယ္လို႕မွတ္သားဖူးပါတယ္။ တကယ္က 0 ဆိုတာ အို မဟုတ္ပါဘူး ၊ ဇီရိုကိုကိုးစားျပဳပါတယ္။ K ကေတာ့ killed ကိုကိုယ္စားျပဳပါတယ္။ ဆိုလိုတာက zero killed ပါ။

စပ္စံထြန္းေဆးရံုေသြးဘဏ္မွာ သိပ္အလုပ္မမ်ားလို႔ က်မအခန္းေနာက္ဘက္ကခ်ံဳေတြကို ၁၀၀ က်ပ္ (ေရႊတစ္က်ပ္သား  ၂၀၀၀ က်ပ္) ေပးရွင္းခိုင္းၿပီး ပန္းပင္ေတြစိုက္ပါတယ္။ ေရေႏြးပိုက္ မရွိ တာေၾကာင့္။ မနက္ေရမခ်ိဳးခင္ျခံထဲဆင္းၿပီး၊ ေျမေတြေပါက္တူးနဲ႔ေပါက္ၿပီးေခၽြးထြက္မွေရခ်ိဳးပါတယ္။ ေတာင္ႀကီးေျမက ဘာပင္စိုက္စိုက္ျဖစ္ပါတယ္။ က်မျခံထဲမွာ ႏွင္းဆီ၊ ေဒစီပန္း၊ ဂႏၶမာပန္း၊ လက္ထပ္ပန္း၊ ေနၾကာပန္းေတြအျပင္ ေဂၚရခါးသီး၊ ေျမပဲ၊အားလူး၊ၾကက္သြန္ျဖဴေတြလည္းစိုက္ပါတယ္။ ေသြးဘဏ္မွာ ခေလးအတြက္ ေသြးလွဴတဲ့ပစၥည္း သတ္သတ္မရွိပါဘူး။ ေသြးလွဴရွင္ဆီက လူႀကီးတစ္ေယာက္စာအတိုင္း ေသြးထုတ္ရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ခေလးကိုယ္ထဲကို အကုန္သြင္းလို႔မရပါဘူး။ ေသြးလိုတဲ့ ခေလးလူနာ ၂ ေယာက္ရွိရင္ ေသြးအမ်ိဳးအစားလည္းတူရင္၊ ေသြးတစ္ပုလင္းကို ခေလး ၂ေယာက္ကိုခြဲေပးပါတယ္။ မဟုတ္ရင္ေတာ့ က်န္တဲ့ေသြး တစ္၀က္ကိုလႊင့္ပစ္လိုက္ရပါတယ္။ ေသြးေတြ အလကားလႊင့္ပစ္ရမွာ ႏွေျမာတာနဲ႔ အိမ္ကို ယူလာၿပီး က်မရဲ့ႏွင္းဆီပင္ေတြ သန္ေအာင္ဆိုၿပီးေလာင္းပါတယ္။ ေနာက္ေန႔မနက္ မွာေတာ့ က်မရဲ့ႏွင္းဆီပင္ေတြ အျမစ္ေတြေပၚၿပီးေသေနၾကပါတယ္။  ေသြးနံ႔ေၾကာင့္ ေခြးရက္လို႔ေသ ကုန္တာပါ။  မ်က္ေတာင္ေမြးတစ္ဆံုးသာ ျမင္တဲ့က်မရဲ့ အသံုးမက်မႈေၾကာင့္ပါပဲ။

         ျခံထဲက ပန္းေတြနဲ႔ ဘုရားပန္းတင္၊ဧည့္ခန္းပန္းအိုးထိုးရတာအလြန္စိတ္ခ်မ္းသာဖို႔ေကာင္းပါတယ္။ ျခံထဲက ပန္းေတြအရမ္းပြင့္သလို၊ရာသီဥတုကလည္းေအးတာမို႔ ဘုရားပန္းေတြ၊ဧည့္ခန္းက ပန္းေတြက လည္း ၃-၄ ရက္ေနလည္းမညိဳးဘူး။ အဲ့ဒီအခ်ိန္က ေတာင္ႀကီးၿမိဳ႕ေပၚမွာ ပန္းကပ္စရာဘုရားလည္းမရွိဘုူး။ ဒီေတာ့ အခန္းတိုင္းမွာ ပန္း ေတြေ၀ေနေအာင္ထိုးထားပါတယ္။

             ၾကက္သြန္ျဖဴ ဥတစ္လံုး တစ္ပိႆာ၀ယ္ၿပီး က်မျခံမွာစိုက္ပါတယ္။ ၾကက္သြန္ျဖဴေတြ တူးဖို႔ အခ်ိန္က်လို႔ တူးေတာ့ ၾကက္သြန္ျဖဴ ပိန္ေညာင္ေညာင္ ၂၅ က်ပ္သား သာရပါတယ္။ က်မ ေျမဆြတာ မမြလို႔ လို႔ ေျပာပါတယ္။ အေဖက ေတာ့ အားေပးပါတယ္။ သမီး ၾကက္သြန္ျဖဴေတြ က အစိမ္းတို႔စားလို႔ရတယ္ မစပ္ဘူးတဲ့။

         ေျမပဲနဲ႔ အားလူးလဲ ဒီလိုပါပဲ ။ စိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္လို႔ သီးႏွံ႔ေတြ မတိုးပြါးလာပဲ ေလ်ာ့နည္းကုန္လို႔ က်မ အဲ့ဒါေတြ မစိုက္ေတာ့ပါဘူး။ ေဂါရခါးသီးကေတာ့ စိုက္စရာေတာင္မလိုဘူး။ ျခံစည္းရိုးနားမွာခ်ထားရံုနဲ႔ အပင္ေပါက္ၿပီးျခံစည္းရိုးကိုႏြယ္သြားပါတယ္။ ေနၾကာပင္ကလည္း စိုက္လို႔ အလြန္လြယ္ပါတယ္။ ေျမတြင္းေသးေသးေလးျဖစ္ေအာင္ ဒုတ္နဲ႔ကေလာ္ၿပီး ေနၾကာေစ့တစ္ေစ့ထဲ့၊ ေျမႀကီးျပန္အုပ္ၿပီး ဖေနာင့္နဲ႔ဖိလိုက္ရံုပဲ။ ေနၾကာေစ့တစ္ပြင့္ကေန ေနၾကာေစ့ေတြ နို႔ဆီဘူးတစ္လံုးစာေလာက္ရပါတယ္။ ဆရာ၀န္ quarter ကအိမ္ခန္းေတြက ေတာ္ေတာ္က်ယ္ပါတယ္။ ထမင္းခ်က္ခန္း၊ ဧည့္ခန္း၊ အိပ္ခန္း ၂ခုနဲ႔ အျပင္    ၀ရမ္တာပါ ပါတယ္။ က်မတို႔ေျပာင္းလာကာစက တစ္ခန္းနဲ႔တစ္ခန္းကူရတာ ေျခေထာက္ ေတာင္ ေညာင္း လာပါတယ္။ ေမေမနဲ႔က်မကအိပ္ခန္းတစ္ခုက ႏွစ္ေယာက္အိပ္ခုတင္မွာအတူတူအိပ္ပါတယ္။ က်န္အိပ္ခန္းမွာ ကြတ္ပစ္ တစ္လံုး ရွိပါတယ္။ တစ္ေန႔ ေနၾကာေစ့ေတြ အေျခာက္လွမ္းၿပီး၊ သိပ္မေျခာက္ေသးတာနဲ႔ ကြတ္ပစ္ေပၚမွာ ဇကာနဲ႔တင္ထားပါတယ္။ မနက္က်ေတာ့ ေနၾကာေစ့ေတြ အားလံုး အခြံေတြပဲက်န္ပါေတာ့တယ္။ ညက ၾကြက္ေတြ ေနၾကာေစ့ေတြကို အခြံ ႏြာစား သြားၾကတာ အံ့ၾသစြာေတြ႔လိုက္ရပါတယ္။  တိရစၦန္ဆိုေပမဲ့ စားလို႔ေကာင္းတဲ့အဆံနဲ႔ စားလို႔မရတဲ့ အခြံ ဆိုတာခြဲျခား သိပါလား ?

         တေန႔မနက္ စေတာ္ဘယ္ရီသီးေတြ သီးေနတာေတြ႔လို ဘယ္ႏွစ္လံုးလဲလို႔ေရတြက္ၿပီး ၀မ္း သာ အားရ ေဆးရံု ကိုထြက္သြားခဲ့ပါတယ္။ ထမင္းစားခ်ိန္ျပန္လာေတာ့ ထမင္းမစားေသးပဲ စေတာ္ဘယ္ရီ သီးေတြ ထပ္သီးလာဆိုတာႀကည့္ဖို႔ ျခံထဲဆင္းခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ တိုးဖို႔ေနေနသာသာ မနက္က စေတာ္ဘယ္ရီသီးေတြ ေတာင္မရွိေတာ့ပါဘူး။ ပေရာဆိတ္ေတြ စားသြား လို႔ ကုန္ပါၿပီ။ ပေရာဆိတ္ မစားနိုင္ေအာင္ အသီးေတြေအာက္က ေကါက္ရိုးေတြခံထားရတယ္တဲ့။ ကၽြမ္းက်င္ရာလိမၼာ ဆိုတာ သိပ္မွန္တာပဲ။

         ေျပာင္းဖူးပင္ကလည္းစိုက္လို႔လြယ္ပါတယ္။ ေနၾကာပင္လိုပဲစိုက္ရပါတယ္။ တစ္ပင္က ႏွစ္ဖူး၊သံုးဖူးေလာက္သီးပါတယ္။ ျခံထဲက လတ္လတ္ဆတ္ဆတ္ခူးၿပီးဖုတ္စားတာမို႔ အလြန္ခ်ိဳပါတယ္။ အစားေကာင္းစားရရင္ ခ်စ္သူ ခင္သူေတြသတိရတတ္တဲ့အတိုင္း ရန္ကုန္က အေဖနဲ႔ညီမေတြဆီကို စိုက္ခင္းေတြက သြား၀ယ္ၿပီး ရထားနဲ႔ ပို႔လိုက္ပါတယ္။ အိမ္က စာျပန္လာပါတယ္။ ေနာက္မပို႔နဲ႔တဲ့ ေျပာင္းဖူးေတြကေျခာက္ေနလို႔ အမႈိက္ပံုဆီတိုက္ရိုက္သြားပို႔ရတယ္တဲ့။

         ေဂၚရခါးညြန္႔ေတြ၊ဖရံုညြန္႔ေတြကလည္း လတ္ဆတ္လို႔ အလြန္ခ်ိဳပါတယ္။ အမအႀကီးဆံုးက ေဂၚရခါးညြန္႔ႀကိဳက္တာမို႔ ရန္ကုန္ျပန္ရင္ ေျမေသာက္ေရအိုးတစ္လံုး၀ယ္ၿပီးအထဲမွာ ေဂၚရခါးညြန္႔ ေတြထဲ့ၿပီးရန္ကုန္ကိုရထား (၀ါ) ကားနဲ႔သယ္သြားရင္ ရန္ကုန္အထိ လတ္ဆတ္ေနပါတယ္။

         သစ္ေတာ္သီးေတြလႈိင္လႈိင္ေပၚေတာ့ ထံုစံအတိုင္း ရန္ကုန္ပို႔ခ်င္စိတ္ေတြပၚလာပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေျပာင္းဖူးလိုျဖစ္မွာစိုးတာနဲ႔ ပို႔ခ်င္တဲ့စိတ္ေအာင့္ထားရပါတယ္။ တစ္ေန႔မနက္ ေဆးရံုအသြား အျပင္လူနာ ဌာနအ၀င္မွာ လူရြယ္တစ္ေယာက္က ဆရာမ ေနေကာင္းလားလို႔ႏႈတ္ဆက္ပါတယ္။ က်မ ဘယ္သူဆိုတာ မ မွတ္မိပါဘူး။ အျပင္လူနာဌာနမွာတာ၀န္က်စဥ္ကတစ္ေန႔တစ္ေန႔ လူ တစ္ရာ ေလာက္ေတြ႔ေနရတာ ဆိုေတာ့ဘယ္လိုမွမမွတ္မိနိုင္ပါ ဘူး။ ဒါနဲ႔ လူနာတစ္ေယာက္ေယာက္ျဖစ္မွာပဲဆိုၿပီး ေနေကာင္းလာ ဘာလား ဆိုၿပီးေရာခ်ပါတယ္။ လူရြယ္က က်မ ေရာေကာ္ ေသာေကာ္လုပ္တာ ရိပ္မိသြားၿပီး ဆရာမ က်ေနာ္ လူနာမဟုတ္ပါဘူး။ ဆရာမ အေဖဆီမွာ ဒရိုင္ဘာလုပ္ဖူးတယ္ေလတဲ့။ က်မအေဖက ကုန္ကားေတြေထာင္ထားပါတယ္။ သမီး ေလးေယာက္ရွိတာမို႔ အိမ္ကိုသူ႔ကားေတြေရာကားဒရိုင္ဘာ ေတြေရာ မလာေစပါဘူး။ ဒီလူကေတာ့ ဘယ္တံုးက က်မကိုျမင္ဖူးသြားမွန္းမသိပါဘူး။ က်မအေဖ လည္းအခု ကားေတြေရာင္းျပစ္ၿပီး အၿငိမ္းစားယူေနပါၿပီ။ လူရြယ္ကထပ္ေျပာပါတယ္။ အခုက်ေနာ္ ကုန္စိမ္းကားေတြေမာင္းေနပါတယ္။ မနက္ရန္ကုန္ု ကုန္စိမ္းေတြအေရာက္ တစ္ညလံုးေမာင္းပါတယ္။ ဆရာမ အိမ္ကိုေပးခ်င္တာရွိရင္ေပးပါတဲ့။ ၀မ္းသာလိုက္တာ။ ခ်က္ခ်င္း ေဆးရံုေနာက္က သစ္ေတာျခံသြား

၀ယ္ၿပီးေဆးရံုမွာတင္ထုပ္ပိုးေပးလိုက္ပါတယ္။ အိမ္က စာျပန္လာပါတယ္။ သစ္ေတာ္သီးေတြ သိပ္ေကာင္းတာပဲတဲ့။ လာပို႔တဲ့သူကေျပာသြားတယ္တဲ့ ဆရာ၀န္လို႔မေျပာရဘူး။ အထုပ္ကို ပလပ္စတာေတြနဲ႔ ကပ္ထားတယ္တဲ့။ ၾသ ေဆးရံုမွာတင္ခ်က္ခ်င္းထုပ္ပိုးေပးလိုက္ရတာ သူ သိမွ မသိပဲ။

ခ်စ္တတ္ရဲ့လား ?

  ခ်စ္ခ်စ္ဆိုတာမီးယပ္နဲ႔ သားဖြားအထူးကုဆရာ၀န္ႀကီးနဲ႔ ခြဲစိပ္အထူးကု ဆရာဝန္ႀကီး တို႔ရဲ႕တစ္ဦးတည္းေသာသမီးေလးပါ။ ခ်စ္လြန္းလို႔နံမည္ေတာင္ မေခၚရက္လို႔ ခ်စ္ခ်စ္လို႔ သာ အမည္တြင္ခဲ့ပါတယ္။ ခ်စ္ခ်စ္ရဲ့အေဖနဲ႔ အေမတို႔တစ္လွည့္ဆီ နိုင္ငံရပ္ျခား ပညာေတြသြား ဆည္းပူးေနရတာမို႔ သားသမီး မယူနိုင္ေသးပဲဆိုင္းငံထားခဲ့ရတာ။

  ေနာက္ဆံုး ေမေမနိုင္ငံျခားကျပန္လာလာခ်င္းေမြးခဲ့ရတဲ့ အဖိုးတန္ခ်စ္သမီးေလးပါ။ မိဘႏွစ္ပါးအခ်စ္ပိုလိုက္တာမ်ားကေတာ့ သမီးကို ေလစိမ္း တိုက္မွာ ျခင္ကိုက္မွာစိုးလို႔ အထူးျခင္လံု အခန္းမွာထားတာပါ။ “ေလမခ ေနမခ ေရႊေပၚ ျမတင္”ပါ။ အိမ္မွာကူညီေပးတဲ့ ခေလးမေလးေတြေတာင္ ခ်စ္ခ်စ္နားမကပ္ရပါဘူး။

  မိတ္ေဆြေတြကလည္း ဆရာ၀န္အသိုင္းအ၀ိုင္းကဆိုေတာ့ သူတို႔ေဆးရံုကပါလာတဲ့ ေရာဂါေတြကူးမွာစိုးလို႔ မခ်ီမပိုးေအာင္လို႔ သမီးေလး အိပ္ေနတယ္ဆိုၿပီးညာ ေျပာရတာက လည္း  အခါခါပါပဲ။

   မိခင္တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ခ်စ္ခ်စ္ကိုႏို႔ခ်ိဳတိုက္ေကၽြးခ်င္ေပမဲ့ ေဆးရံုတာ၀န္ က တစ္ဖက္၊ ေဆးေက်ာင္းမွာစာသင္ရတာကတစ္ဘက္မို႔ မအားလပ္ပါဘူး။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ေဆးရံုကေရာဂါ ေတြလည္းသမီးေလးကိုကူးမွာစိုးပါတယ္။

  ဒီလိုနဲ႔ တစ္ေန႔မွာေတာ့ ေတာက ငယ္ေၾကာက္အေဒၚ သမီးေလးကိုၾကည့္ရေအာင္ ေရာက္လာပါတယ္။ က်မဘာမွမေျပာနိုင္ခင္၊ မတားနိုင္ခင္ သမီးေလးရဲ့ အခန္းထဲ၀င္သြားၿပီး သမီးေလးကို အျပင္ခ်ီထုတ္လာပါတယ္။ ပါးစပ္ကလည္း ညီးတို႔က ခေလးကိုအေမွာင္ထဲမွာ ထားထားတယ္၊ ေလေကာင္းေလသန္႔လည္းမရဘူး။ ခေလးဆိုတာေျမထိမွ က်န္းမာတာတဲ့။

   သမီးေလးကိုေတြ႔လိုက္တဲ့ ခဏမွာေတာ့ က်မမ်က္စိေတြ မူးမိုက္သြားပါေတာ့တယ္။ သမီးေလး တစ္ကိုယ္လံုး၀ါေနပါတယ္။ သမီးေလးကို ခ်က္ခ်င္းေဆးရံုေခၚသြားၿပီး ေသြး ေကာင္း ေတြနဲ႔ သမီးေလးရဲ့ ၀ါေနတဲ့ေသြးေတြေျပာင္းလဲကုသ (exchange transfusion) ပါတယ္။

  သမီးကိုယ္ ထဲကေသြးေတြကေတာ့၊ အ၀ါေရာင္အဆိပ္ေတြမရွိေတာ့ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ အ၀ါေရာင္အဆိပ္ေတြက သမီးရဲ့ႏုနယ္တဲ့ ဥေဏွာက္ကို ေရာက္သြားၿပီး ဖ်က္စီးလိုက္တာ မို႔ သမီးေလးဘ၀ ဆံုးရပါၿပီ။ သမီးေလးတစ္ဘ၀လံုး ဥေဏွာက္ပ်က္ေနတဲ့ ေရာဂါသည္မေလး ဘ၀နဲ႔ ေနရေတာ့ မွာပါ။ က်မဘယ္လိုေျဖရပါ့မလဲ။ က်မသမီးေလးလို ဘ၀မဆံုးၾကရေအာင္ ဒီပညာေပးေဆာင္းပါးေလးကိုေ၀ငွရင္ ခ်စ္ခ်စ္လိုဘ၀နဲ႔ က်မလို ဘ၀မ်ိဳးမေရာက္ၾကပါေစနဲ႔လို႔ ဆုေတာင္းလိုက္ပါတယ္။

   ခ်စ္ခ်စ္လိုေမြးကာစ ခေလးေတြအသား၀ါတာကို(Neonatal jaundice) နီရိုေနတဲ ဂၽြန္တစ္ လို႔ေခၚပါတယ္။ ေမြးကာစ ခေလးငယ္ေတြ၊ အထူးသျဖင့္ လမေစ့ပဲေမြးတဲ့ခေလးေတြ မွာ ေမြးၿပီးတစ္ပတ္ေလာက္မွာ အသားအနည္းငယ္ “၀ါ” တတ္ပါတယ္။ သူတို႔ရဲ့အသဲက ေကာင္းေကာင္း မဖြံ႔ၿဖိဳးေသးတဲ့ အတြက္ ကိုယ္ထဲကေသြးဥနီအေသေတြကထြက္လာတဲ့ အ၀ါေရာင္အဆိပ္ေတြကို မေခ်ဖ်က္နိုင္ေသးလို႔ပါ။ အသက္နည္းနည္းရလာတာနဲ႔အမွ် အသဲ လည္းႀကီးထြားလာၿပီးသူ႔လုပ္ငန္းကို ေကာင္းေကာင္းေဆာင္ရြက္နိုင္တဲ့အခါ အ၀ါေရာင္ေတြ တစ္ျဖည္းျဖည္း ေပ်ာက္သြားပါတယ္။

  အသား၀ါတာကို သဘာ၀အလင္းေရာင္မွာမွျမင္နိုင္ပါတယ္။ ဓါတ္မီးေရာင္ ေအာက္ မွာမျမင္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္အခ်စ္ပိုၿပီး မီးေရာင္ေအာက္မွာ ထားခဲ့တဲ့သမီးေလးရဲ့အသားေတြ ၀ါတာ က်မသတိမထားမိခဲ့ပါဘူး။

  ကိုယ္ခႏၶာရဲ့ ေသြးထဲကအဆိပ္ေတြဥေဏွာက္ထဲမေရာက္ ေအာင္တားဆီးတဲ့ (Blood Brain Barrier) ဆိုတာရွိပါတယ္။ အဲ့ဒီကာဗါ (Barrier) ကေမြးကာစ ခေလးေတြမွာသိပ္ မဖံြ႔ၿဖိဳး ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္အ၀ါေရာင္အဆိပ္ေတြခေလးရဲ့ဥေဏွာက္ကိုေရာက္သြားၿပီးဖ်က္စီးလို႔ ကာနစ္တရက္ (Kernicterus) ေခၚတဲ့ခ်စ္ခ်စ္လို ဥေဏွာက္ပ်က္တဲ့ ဘ၀ေရာက္ရ ပါတယ္။ လူႀကီးေတြမွာေတာ့(Blood Brain Barrier) ေကာင္းတာေၾကာင့္ အ၀ါေရာင္အဆိပ္ေတြ သိပ္ မ်ားလာလို႔အသားေတြ ဆႏြင္းခဲလိုသာ “၀ါ” သြားမယ္ ဥေဏွာက္ကိုေတာ့မေရာက္နိုင္လို႔ ဥေဏွာက္ပ်က္တဲ့ ေရာဂါ မျဖစ္ပါဘူး။

  (Neonatal jaundice)က၊ လမေစ့ပဲ ေမြးတဲ့ခေလးေတြအျပင္ အေမႏို႔မတိုက္တဲ့ ခေလးေတြမွာအျဖစ္မ်ားပါတယ္။ အေမနို႔က နို႔ဘူးေတြလို နို႔မ်ားမ်ားမထြက္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ အေမနို႔ တိုက္တဲ့ခေလးေတြဟာ ဗုိက္မ၀လို႔ ခဏခဏစုိ႔ပါတယ္။ နို႔စုိ႔တဲ့အခါ ကေလးရဲ့ အူလမ္းေၾကာင္း လႈပ္ရွား (bowel movement) ပါတယ္။ နို႔ခဏခဏ စုိ႔တဲ့ခေလးမွာ အူလမ္းေၾကာင္းလႈပ္ရွားမႈမ်ားလို႔ အဆိပ္၀ါေတြကို ၀မ္းက ပိုမိုစြန္႔ျပစ္ နိုင္ပါတယ္။

   ေမြးကာစခေလးေတြရဲ့ အူေတြမွာ ပိုးေတြမရွိေသးပါဘူး။ သဘာ၀အူပိုးမ်ားလို႔ေခၚတဲ့ က်မတို႔အူထဲမွာရွိတဲ့မိတ္ေဆြပိုးေတြ (Bacterial flora) က အူထဲကိုေရာက္လာတဲ့ အဆိပ္၀ါ ေတြကိုေခ်ဖ်က္ေပးပါတယ္။

  ေမြးစခေလးေတြမွာတစ္ျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ပတ္၀န္က်င္ကပိုးေတြစားမိၿပီး (Bacterial flora) ေခၚတဲ့မိတ္ေဆြပိုးေတြအူထဲကိုေရာက္လာပါတယ္။ သမီးကိုအခ်စ္ပိုၿပီး၊ ပိုးမ၀င္ေအာင္ ဂရုစိုက္တာလြန္သြားလို႔ မိတ္ေဆြပိုးေတြရဲ့ အဆိပ္၀ါေတြကို ကူညီေခ်ေပးျခင္းကိုလည္း မရခဲ့ တာေၾကာင့္ အဆိပ္၀ါ ေတြရက္ပိုင္းအတြင္းမွာ မ်ားလာၿပီးဥေဏွာက္ထဲေရာက္ကုန္တာပါ။

   ေစာေစာက ၀ါတာကုိသိရင္(အဆိပ္၀ါေတြဥေဏွာက္ထဲမေရာက္ခင္) ခေလးကိုေန အလင္းေရာင္မွာထားျခင္း (၀ါ) အျပာေရာင္မီးေရာင္ေအာက္မွာ ထားျခင္း( Phototherapy) ျဖင့္ အဆိပ္၀ါေတြကိုေခ်ဖ်က္နိုင္ပါတယ္။

     ၎အျပင္ အရည္ (၀ါ) ႏို႔မ်ားမ်ားတိုက္ေပးျခင္းတို႔ ျဖင့္ လြယ္ကူစြာကုသနိုင္ပါ တယ္။ အခုေတာ့…။

အျပင္ပန္းၾကည့္ရင္၊ အခ်စ္လြန္လို႔ မေရာက္သင့္တဲ့ ဒုကၡေရာက္ရတယ္ေပါ့။ တကယ္ ကေတာ့ ခ်စ္ျခင္းေမတၱာဆိုတဲ့ မင္းသားေခါင္းစြပ္ထားတဲ့၊ ေလာဘ၊ တဏွာ ဆိုတဲ့ အမိုက္တိုက္က ေမေမတတ္သိထားတဲ့ ေလာကီေဆးပညာေတြကိုဖံုးလို႔ျဖစ္ရတာပါ။

ဥေဏွာက္ေအာက္ပိုင္းတြင္အ၀ါေရာင္အဆိပ္မ်ားစြန္းေနပံု။