လူ႔ဗိုက္ကို ပိတ္စလို သေဘာထားသူမ်ား။

    အူအတက္ေရာင္ေရာဂါကို ၾကားဖူးတဲ့သူ မ်ားပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အေသးစိတ္ သိသူေတာ့ နည္းမယ္ထင္ပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ဦးပိုင္က ရန္ကုန္ျပန္လည္စဥ္ ဂ်ာနယ္ထဲမွာ အူအတက္ ေရာင္တဲ့ လူငယ္တစ္ေယာက္ ခြဲစိပ္ကုသရာက ေသဆံုးသြားတဲ့အတြက္ ဂ်ာနယ္မွာ မိသားစုနဲ႔ ဆရာ၀န္တို႔ အျပန္အလွန္ေရးၾကတာ ဖတ္ရလို႔ ဒီေဆာင္းပါးေလးကိုေရးဖို႔ ဆံုးျဖတ္မိတာပါ။

    အူအတက္ေရာင္တဲ့ ေရာဂါဟာ ပ်မ္းမွ်အားျဖင့္ လူတစ္ေထာင္မွာ ၁.၄ ေယာက္သာ ျဖစ္ပါ တယ္။ ၁၅-၂၄ ႏွစ္မွာ အမ်ားဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။ (အခ်ိဳ႔ေသာ ျမန္မာ ခြဲစိပ္ဆရာ၀န္မ်ားက အူအတက္ ေရာင္ရင္ ေသနိုင္တယ္လို႔ ခိ်န္းေျခာက္ၿပီး၊ ဗိုလ္ခြဲခ ပိုက္ဆံရေအာင္၊ အူအတက္ အေကာင္း ေတြကို ခြဲစိပ္ၾကျခင္း၊ မွဲ႔မ်ား၊ အမိ်ဳးသမီးေတြရဲ့သားအိမ္ကိုလည္း ခေလးမယူေတာ့ ဘူး ဆိုရင္ ကင္ဆာျဖစ္နိုင္တယ္လို႔ ခိ်န္းေျခာက္ၿပီး၊ လူ႔ဗိုက္ကို ပိတ္စလို သေဘာထားၿပီး ခြဲ ေနၾကတယ္ဆိုတဲ့ အေၾကာင္း၀မ္းနည္း ဖြယ္ရာၾကားသိရပါတယ္။

   အဲ့ဒီလို ခြဲတဲ့အတြက္ မလိုအပ္ပဲ လူနာဟာ ေမ့ေဆးရဲ့ အႏၱရာယ္ ကိုခံရပါတယ္။ ေမ့ေဆးေပး ခံရတဲ့ သူေတြ ေမ့ေဆးေၾကာင့္ မလိုအပ္တဲ့ ဆိုးက်ိဳးေတြအျပင္ အခန္႔မသင့္ရင္ ေသနိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ခြဲစိပ္ခံရမဲ့သူတိုင္းကို မခြဲခင္၊ ခြဲစိပ္ဖို႔သေဘာတူတယ္ဆိုတဲ့ အေၾကာင္း လက္မွတ္ထိုး ခိုင္းတာ ပါ)။ အျခားေသာ ေရာဂါေၾကာင့္ ဗိုက္ဖြင့္ရလို႔ တလက္စထဲ အူအတက္ အေကာင္းကို ခြဲထုတ္တာ မ်ိဳးကို မဆိုလိုပါဘူး။ ဒါေတာင္မွ လူနာဟာ ေမ့ေဆး အၾကာႀကီး အေပး ခံရလို႔ ရွိေနတဲ့ ေရာဂါ ပိုဆိုးနိုင္တယ္ဆိုရင္ မလုပ္သင့္ပါဘူး)။

   လူနာကိုကုသတဲ့ အခါ မွာ လူနာရရွိမဲ့ အက်ိဳး (Benefits) နဲ႔ ဆိုးက်ိဳး(side effects) ေတြကို အျမဲ ခ်ိန္ရပါတယ္။  အက်ိဳးမ်ားမဲ့ ကုသမႈကို သာ ျပဳရပါတယ္။ လူနာရဲ့ အသက္ရွင္ေရး (life and death) အတြက္ ဆိုရင္ေတာ့ ဆိုးက်ိဳး (side effects) ေတြရွိေပမယ့္ ကုသရပါတယ္။ တလက္စထဲ ဆရာ၀န္လုပ္ေနသူေတြေရာ  ဆရာ၀န္လုပ္စားဖို႔ ရည္ရြယ္တဲ့သူေတြေကာ  သတိေပးခ်င္တာက သူေဌး ျဖစ္ခ်င္ရင္ ဆရာ၀န္အလုပ္ မေရြးခ်ယ္ပါနဲ႔ ဆိုတာပါပဲ။ လူနာ အေပၚ စိတ္ေကာင္းထားၿပီး ဆရာ၀န္ လုပ္သူအေနနဲ႔ သူေဌးမျဖစ္နိုင္ပါဘူး။ ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ရင္ေတာ့ အ၀ီစိ ေရာက္ဖို႔ပဲ ရွိပါတယ္)။ သူေဌးျဖစ္ခ်င္ရင္ စီးပြါးေရးလုပ္ပါလို႔ အၾကံေပး ခ်င္ပါတယ္။

    အူအတက္ေရာင္ေရာဂါဆိုတဲ့အတိုင္း အူအတက္ေခၚတဲ့ အူမႀကီးရဲ့ အတက္ကေလးလို ျဖစ္ ေနတဲ့ အူအေသးေလးရဲ့ အေခါင္းေလးပိတ္သြားၿပီး၊ အူထဲကပိုးေတြေၾကာင့္ အူေရာင္ လာျခင္း၊ အူနံရံေပါက္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ေသဆံုးတဲ့ အထိ ျဖစ္ေစတဲ့ ေရာဂါ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲ့ဒီ အေျခအေန အထိ မေရာက္ေအာင္ လိုအပ္တဲ့ အခ်ိန္မွာခြဲစိပ္ကုသနိုင္ေအာင္လို႔ ေဆးေက်ာင္းသားဘ၀မွာ အစဆံုး သင္ရတဲ့ ေရာဂါ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေရာဂါဟာ ဆရာ၀န္ တစ္ေယာက္အတြက္ အလြန္ အေရးႀကီးတဲ့ ေရာဂါျဖစ္ တာေၾကာင့္ ဒီေရာဂါအေၾကာင္း ဂဃနဏ မသိတဲ့ ေဆးေက်ာင္းသား စာေမးပြဲ က်ပါတယ္။

အူအတက္ ပိတ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းေတြကေတာ့ အူထဲမွာရွိတဲ့ သံေကာင္မ်ား၊ ဇီးေစ့ကဲ့သို႔ေသာအစာအိမ္က မခ်က္နိုင္တဲ့ မာေက်ာ္ေသာအစာမ်ား၊ (က်မငယ္ငယ္က ေမေမက အူအတက္ ေရာင္ ျဖစ္မွာစိုးလို႔ ဇီးသီးစားရင္ ဇီးေစ့ မ်ိဳမခ်ရဘူးတဲ့။ စပ္စုတဲ့က်မက ဘာေၾကာင့္လဲလို႔ ေမးတဲ့ အခါ။ ေမေမက အူအတက္ ေရာင္တာ ရွင္းျပလို႔ နားလည္မွာ မထင္လို႔။ ဗိုလ္ထဲမွာ ဇီးပင္ ေပါက္မွာစိုးလို႔ လို႔ေျပာခဲ့ပါတယ္။

    ဒါေပမဲ့ ဇီးသီးႀကိဳက္တဲ့ က်မကေတာ့ အဲ့ဒီအခ်ိန္က စၿပီး ဇီးသီးေစ့ေတြကို မ်ိဳမ်ိဳ ခ်ပါတယ္။ က်မေတြးတာက ဗိုလ္ထဲမွာ ဇီးပင္ေပါက္ရင္ ပါးစပ္က ဇီးသီးေတြ အရံသင့္ ခူးစားရံုပဲဆိုၿပီး မ်ိဳခ်ခဲ့တာပါ။ ခေလးအေတြးနဲ႔ လူႀကီးအေတြး မတူတာ တခါတရံ ဆန္႔က်င္ဘက္ျဖစ္တတ္တာကို သတိထားၿပီး ခေလးေတြ နားလည္ေအာင္ အမွန္ အတိုင္းရွင္းျပသင့္ပါတယ္။ ကံေကာင္းေထာက္မစြာ က်မ အူအတက္ေရာင္ေရာဂါ မရခဲ့ပါဘူး)။

ေမြးရာပါ အခ်ိဳ႕လူေတြရဲ့ အူအတက္က အူမႀကီးေနာက္မွာ ေခါက္ေနတာမ်ိဳး၊ အူအတက္ အေခါင္းက သာမန္ထက္ ပိုေသးတာမ်ိဳး၊ ၀မ္းခ်ဳပ္တက္ သူမ်ားမွာ မာေက်ာ္ေသာ ဆျမင္းတံုး မ်ားေၾကာင့္ အူအတက္ပိတ္တာမ်ိဳး ျဖစ္တတ္ပါတယ္။

အူအတက္ေရာင္ေရာဂါလကၡဏာမ်ား။
     ေသခ်ာတဲ့ လကၡဏာ (Typical symptoms ) ေတြကေတာ့ ရုပ္တရက္ ညာဘက္ဗိုလ္ ေအာက္ပိုင္း နာျခင္း၊ ေလမလည္ျခင္း၊ အဖ်ား အနည္း ငယ္ရွိျခင္း၊ ပ်ိဳ႔အံ့ျခင္း။ ဗိုက္အနားက ကိုင္လွ်င္ ပိုနာျခင္း၊ (ေလနာက ဗိုလ္ကိုဖိရင္သက္သာပါတယ္) တို႔ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ မ်ားေသာအားျဖင့္ Typical symptoms ေတြ မျပတတ္ပါဘူး။ က်မ ေမေမ အသက္ ၆၀ေလာက္က အူအတက္ေရာင္ပါတယ္။ မနက္ကအေကာင္း က်မ အလုပ္သြားေနစဥ္ ေန႔ခင္းေလာက္မွ ဗိုလ္ကနာလာလို႔ အိမ္နားကေဆးခန္းသြားျပေတာ့ ရိုးရိုးေလနာတာထင္ၿပီး အနာ သက္သာေဆး ထိုးေပးလိုက္ပါတယ္။ က်မညေန အိမ္ျပန္ေရာက္လို႔ စမ္းၾကည့္လိုက္ေတာ့ အူအတက္ေရာင္မွန္းသိလိုက္ပါတယ္။ ဒါနဲ႔ ခ်က္ခ်င္း ခြဲစိပ္ဆရာ၀န္ ဆီေခၚသြားပါတယ္။

   ခြဲစိပ္ဆရာ၀န္ စမ္းၾကည့္ေတာ့လည္း အူအတက္ေရာင္တယ္ဆိုတာ ေထာက္ခံပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အူအတက္ ေရာင္တာ ေတာ္ေတာ္ ၾကာသြားတဲ့ အတြက္ အူအတက္ရဲ့ နံရံကိုေဖါက္သြားၿပီး ဆိုတဲ့ လကၡဏာ(အူအတက္ကို အလံုးအေနနဲ႔ စမ္းမိျခင္း) ကိုေတြ႔ရတဲ့ အတြက္ ကိုယ္ခႏၶာက
သူ႔ဘာသာ ကုသေနၿပီး။ ခြဲစိပ္ဖို႔ မသင့္ဘူး။ အေရာင္သက္သာေအာင္နဲ႔ ပိုးေတြ မပြါးရေအာင္ ပိုးသတ္ေဆးေပးျခင္း၊ အူထဲကိုအစာေတြ မေရာက္ေအာင္ အစား မစားေစျခင္းနဲ႔ လူနာရဲ့ အေျခအေနကို ဂရုစိုက္ေစာင့္ၾကည့္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။

    အဲ့ဒီလိုကုသခဲ့တဲ့ အတြက္ ေမေမ အသက္ ခ်မ္းသာရာ ရခဲ့ပါတယ္။ တကယ္လို႔ အလံုးမစမ္းမိပဲ ခြဲစိပ္မိတယ္ဆိုရင္ေတာင္ အူအတက္ကို မထိမကိုင္ပဲ ဗိုက္ျပန္ပိတ္ရမွာပါ။ Masterly inactivity (ကိုယ့္လက္ကို ခ်ဳပ္ထိမ္းၿပီး ဗိုက္ျပန္ပိတ္ပါ ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းကို ေသေသခ်ာခ်ာ သင္ခဲ့ရပါတယ္)။ ဒါေၾကာင့္ အူအတက္ေရာင္တိုင္း ခြဲရမွာမဟုတ္ပါဘူး။ ခြဲသင့္တဲ့အခ်ိန္မွ ခြဲရမွာပါ။ ယခုအခါ ဗိုလ္ CT scan နဲ႔ အူအတက္ေရာင္ျခင္း (appendicitis)ကို ၉၅% အထိ (sensitivity & specificity) တိက်စြာ ေတြ႔နိုင္တဲ့ အတြက္ ျပင္သစ္ကဲ့သို႔ေသာ တိုးတက္ သည့္နိုင္ငံမ်ားတြင္ ခြဲစိပ္ ကုသ ျခင္းထက္ ပိုးသတ္ေဆး မ်ားျဖင့္ ကုသျခင္းျဖင့္သာ ကုသၾကတဲ့ အတြက္ ခြဲစိပ္ကုသမႈ ၇၀% အထိ ေလ်ာ့က် သြား တယ္ လို႔ဆိုပါတယ္။

ဆရာ၀န္မ်ား ေစာင့္ထိမ္းရမည့္က်င့္၀တ္မ်ား ( medical ethics) ကိုေစာင့္ထိမ္းနိုင္ၾကပါေစ။

က်မ္းကိုး
၁။ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/]http://www.ncbi.nlm.nih.gov/
၂။ ျပင္သစ္ television channel 2 နံနက္ပိုင္းသတင္း။Tele matin/ sante/